Acht concrete aanbevelingen van de Hoge Raad voor Vrijwilligers
dinsdag 21 november 2023
Dossier: Vrijwilligerswerk
“Vrijwilligers zijn essentieel voor de samenleving, waardeer hen.” Dit is één van de 8 aanbevelingen die de Hoge Raad voor Vrijwilligers doet in haar memorandum in aanloop naar het verkiezingsjaar 2024. Deze raad is samengesteld uit vertegenwoordigers van diverse vrijwilligerssectoren over heel België. Ook De Federatie is vertegenwoordigd. Het memorandum benadrukt het belang van vrijwilligerswerk in België en benoemt enkele kwesties die aangepakt moeten worden om de waarde van vrijwilligerswerk te behouden en te versterken.
Behoud het onbezoldigd karakter van vrijwilligerswerk
Minstens 8% van de Belgen zet zich als vrijwilliger in voor de samenleving, zonder te verwachten dat ze daarvoor betaald worden. Dit onbezoldigd karakter is essentieel voor vrijwilligerswerk. Mensen doen geen vrijwilligerswerk om geld te verdienen, leert onderzoek. Maar om mogelijke financiële drempels voor vrijwilligers te vermijden, laat de vrijwilligerswet een kostenvergoeding toe. De vrijwilligerswet voorziet echter een achterpoortje (artikel 12, voor de kenners). Voor bepaalde soorten vrijwilligers in specifieke sectoren kan er afgeweken worden van de maximale vrijwilligersvergoeding. Dat er zoveel uitzonderingen zijn, is een ernstig pijnpunt, stelt de Hoge Raad in zijn memorandum. Het toont weinig respect voor het onbezoldigd karakter van het vrijwilligerswerk. Bovendien zorgt deze ongelijke behandeling voor verwarring bij zowel organisaties als vrijwilligers. De raad adviseert daarom om eventuele noden voor hogere kostenvergoedingen in specifieke sectoren te erkennen, maar om hiervoor een oplossing te voorzien buiten de vrijwilligerswet.
Werk administratieve overlast weg
Administratieve overlast voor vrijwilligers in het lokaal verenigingsleven. Een nagel waar het middenveld al jaren blijft op kloppen zonder echt vooruitgang te boeken. De administratieve verwachtingen en juridische verplichtingen voor verenigingen en hun overwegend vrijwillige bestuurders blijven nochtans bijzonder groot (UBO-register, VZW-statuten, uittreksel strafregister, verschillende lokale vergunningen, ...) De Hoge Raad stelt in haar memorandum dat de overheid procedures en formaliteiten dient te toetsen aan ‘vrijwilligersvriendelijkheid’ en te investeren in administratieve vereenvoudiging. De Raad waarschuwt wel om bij digitaliseringsprocessen ook rekening te houden met de digitale kwetsbaarheid van sommige vrijwilligers.
Schaf de meldingsplicht bij de RVA af
Op dit moment dienen werklozen die vrijwilligerswerk verrichten hun activiteiten verplicht aan te geven bij de RVA. Bij de evaluatie van de vrijwilligerswet in 2015 pleitte De Hoge Raad reeds voor een afschaffing van deze verplichting. 8 jaar later pleit de Hoge Raad nog steeds voor een afschaffing van deze meldingsplicht. De vrees voor onbeschikbaarheid voor de arbeidsmarkt is ongegrond, aldus de Hoge Raad. Bovendien negeert dit het grondrecht van elke burger om de eigen vrije tijd in te vullen zoals hij/zij dat wil, aldus de Hoge Raad.
Waardeer de diverse groep van vrijwilligers
Een dirigent in het amateurtheater, je inzetten voor natuurbehoud, huiswerkbegeleiding bij kansarme kinderen, een bestuursvrijwilliger bij een lokale ouderenorganisatie, een trainer in een sportclub of leider in de jeugdbeweging. Ondanks het feit dat vrijwilligerswerk onbetaald is, zijn mensen - jong en oud - bereid zich in te zetten voor taken waar anderen beter van worden. De diversiteit in het vrijwilligerswerk is immens. Deze vrijwilligers zijn essentieel voor de samenleving. In het memorandum pleit de Hoge Raad dan ook om deze vrijwilligers ten volle te waarderen.
Stop instrumentalisering van vrijwilligerswerk
Verder in het memorandum wordt de toenemende ongewenste instrumentalisering van het vrijwilligerswerk aangekaart die ertoe leidt dat mensen vrijwilligerswerk moeten doen voor het behoud van hun uitkeringen, in het kader van een opleiding, integratietraject,...enz
Ook vraagt de Hoge Raad om meer te investeren in onderzoek. Regelmatig academisch onderzoek naar vrijwilligerswerk om trends en effecten van beleidsbeslissingen te monitoren is noodzakelijk. De Hoge raad stelt ook voor om een permanent vrijwilligersfonds op te zetten om vrijwilligers te compenseren in geval van ernstige ongevallen of blijvende ongeschiktheid.
Tenslotte pleit de Hoge Raad ervoor dat bij wetgevende initiatieven die raken aan het vrijwilligerswerk, er steeds met de Hoge Raad in dialoog wordt gegaan. De Raad dringt ook aan om een substantiële argumentatie te geven indien het advies van de HRV niet gevolgd wordt.
Lees hier het volledige memorandum van de Hoge Raad voor Vrijwilligers.
