Waarom Avansa's Samen Lezen exponentieel zien groeien

maandag 6 oktober 2025

Dossier: Samen naar beter

Samen Lezen zit in de lift. Geregeld starten nieuwe groepen die elkaar vinden in de ontmoeting en schoonheid van een verhaal. Samen Lezen is een bijzondere werkvorm. Iemand leest hardop voor en pauzeert doorheen de tekst. Het is in die pauzes dat echte gesprekken ontstaan. Wat springt eruit, wat raakt je, welke beelden komen bij je op? Dat delen, werkt verbindend. Het biedt ook een antwoord op uitdagingen als eenzaamheid, polarisatie en integratie. Al blijft het bovenal plezierig!

Voor Ellen Frissaer begon Samen Lezen 12 jaar geleden met een krantenartikel over Jane Davis. De grondlegger van shared reading in Engeland. Na een lezing én driedaagse opleiding had ze de microbe te pakken. “Dat is iets voor mij. Waar kan ik daar iets mee doen?, ” dacht ze. Ook Eva Rousselle is sinds 2013 helemaal door het format gebeten. Avansa bouwde Samen Lezen mee uit in Vlaanderen met meer dan 50 groepen. Regio Gent (Eva) en Limburg (Ellen) waren voorhoedelopers in het verspreiden van dit krachtig concept. Vier andere Avansa volgden in hun kielzog.

Samen Lezen Avansa regio Gent — Foto: Avansa regio Gent

“Eens de mensen komen, gaan ze niet meer weg.”

Verhalen delen om mensen dichter bij elkaar te brengen en literatuurplezier te versterken. Dat is Samen Lezen. Ook de setting is doorslaggevend: een tafelkleedje, koekjes, thee, … alles wat gezelligheid brengt. Want echte ontmoeting creëren, blijft cruciaal. Samen Lezen biedt oneindig veel kansen. Je kan mensen uit kwetsbare situaties bereiken, mensen die niet kunnen lezen, maar even goed ‘de veel-lezer’.Tijdens het voorlezen staan niet alleen de eigen gedachten of gevoelens centraal. Wat andere mensen ervaren is even belangrijk. Net die uitwisseling, ook over culturen heen, maakt Samen Lezen super boeiend, laagdrempelig en inclusief. Ieders inbreng is waardevol. En wie niet wil reageren, hoeft niet. Alleen luisteren is ook ok.Er wordt op heel uiteenlopende plaatsen gelezen: in dienstencentra, buurthuizen, maar ook gevangenissen, sociale restaurants, woonzorgcentra, inloophuizen, organisaties waar armen het woord nemen… “We moedigen organisaties aan om samen een groep te starten. Een bibliotheek en psychiatrisch centrum bijvoorbeeld, bereiken samen een interessante publieksmix,” weet Eva. De methodiek doorstaat feilloos de tand des tijds. “Samen Lezen is zo mooi in z’n eenvoud. Daar hoef je niet aan bij te sleutelen,” vindt Ellen. “De rijkdom zit vooral in prachtige, gelaagde teksten die gesprekken oproepen. Gelukkig zijn er zoveel mooie dingen geschreven en worden er nog steeds geschreven.”

Diepere doelen die ook Vlaanderen en gemeenten bewegen

Samen Lezen doet iets met het individu, met de groep. Literatuur en poëzie helpen je voeling te krijgen met (de eigen) emoties. Je hoeft de woorden niet zelf te vinden. Het is een medicijn tegen eenzaamheid, of troost in barre tijden. Eva: “Toen de oorlog in Oekraïne uitbrak, zijn we op verschillende pleinen in Gent, poëzie gaan lezen over vrede. Samen Lezen in lokale dienstencentra kan evengoed over verlies gaan." Het format helpt ook nieuwkomers bij hun integratie. Samen Lezen is geen verborgen les Nederlands, maar kan inburgeraars wel verbinden met hun nieuwe omgeving. Het laat hen actief deelnemen aan het maatschappelijk leven door sociale contacten uit te bouwen in hun buurt. Het Netwerk Integratie regio Gent heeft Samen Lezen in het Actieplan ‘vierde pijler’ opgenomen. Zo komen er i.s.m. lokale besturen binnenkort nog een tiental Samenleesgroepen bij. Het werkt evengoed andersom. Door te luisteren naar verschillende blikken, wekt Samen Lezen een groter inlevingsvermogen op. Ellen: “Wij creëren veilige settings waar je nog echte verbinding maakt. Waar tijd wordt genomen voor een echt gesprek, ook al verschil je van mening. Samen Lezen kadert in ons beleidsplan onder de doelstelling ‘polarisatie tegengaan’.”Avansa regio Gent stimuleert bewust inclusie en culturele uitwisseling. In de groep ‘Mensen en verhalen van overal’ vloeit de meertaligheid. Je vangt er klanken op uit het Georgisch, Oekraïens, Italiaans, Arabisch, Pools, … Er worden gedichten gelezen in verschillende talen, al blijft de bespreking in het Nederlands.

Samenlezen 2 Els Vanoirbeek — Foto: Els Vanoirbeek

Overal vrijwillige inzet

Vooral vrijwilligers begeleiden de Samenleesgroepen. Eén of twee keer per jaar geeft Avansa opleiding aan geïnteresseerden. “De opleiding zit altijd vol. Er is nog altijd veel interesse,” geeft Eva mee.

Na de beginjaren (2013) kwamen Avansa Vlaamse Ardennen - Dender en Avansa Rivierenland erbij. De eerste (na de fusie Avansa Centraal-Vlaanderen genaamd) droeg de werking nog maar net over aan Bond Zonder Naam. Ook de Samenleesgroepen in het Mechelse krijgen een warme thuis. Avansa liet het los maar de partners: De Predikheren-bibliotheek en een vrijwilliger namen de organisatie met veel zorg over. Het succes breidt zich ook uit naar de erfgoedcel en werken met anderstaligen. Maar alles vloeit. Avansa regio Brugge en Avansa Oostende-Westhoek sprongen recent wel mee op de kar.

Samen werken Avansa’s aan de toekomst van Samen Lezen

Eva leidt zelf de collega’s en vrijwilligers van Avansa Brugge en Oostende op, waardoor Griet en David op hun beurt groepen opstarten en faciliteren in West-Vlaanderen. Dit biedt een gemeenschappelijke basis, maar ook ruimte voor eigen invulling. In Poperinge bijvoorbeeld maakt de Samenleesgroep deel uit van ‘Aster’: een innovatief leerecosysteem waarbij inwoners nieuwe leermogelijkheden verkennen.Waarin versterken Avansa’s elkaar nog? In het vinden van sprekende teksten. Ze putten uit gedeelde databanken Hun intervisies, om vrijwilligers te ondersteunen, verlopen op een gelijkaardige manier. “We zoeken elkaar bewust op om aanpak, ideeën en ervaringen uit te wisselen,” schetst Eva. “Wie weet, volgen in de toekomst gezamenlijke uitstappen naar Watou of een ander poëziepad.” “In coronatijden startten verschillende Avansa's samen online Samen Lezen op,” vult Ellen aan. “Op vraag van de deelnemers zijn we dat blijven doen in de wintermaanden. Met telkens een ander begeleidersduo.” Via die weg bereiken ze een ander publiek. Wie minder mobiel is bijvoorbeeld, of door ziekte aan bed gekluisterd. Cultuur en welzijn raken elkaar op die manier heel gauw. Een wonderlijke formule die verder alle steun verdient.

Wil jij een Samenleesgroep starten? Heb je/ben je een enthousiaste vrijwilliger om een groep te begeleiden? Dan kan die deelnemen aan de driedaagse opleiding tot begeleider van Samenleesgroepen. Zijn er meerdere partners in je gemeente geïnteresseerd? Dan zijn de info- en proefmomenten misschien iets voor jou? Informeer je via eva.rousselle@avansa-regiogent.be.