
Forse aandacht en budgetten voor gemeenschapsinfrastructuur. Krijgt Vlaanderen ook het lokale niveau in beweging?
woensdag 22 januari 2025
Er is actie nodig om gemeenschapsinfrastructuur te vrijwaren. Daar hameren De Ambrassade en De Federatie al een tijdje op. Sinds november schakelt het politiek debat een versnelling hoger. De Ministers van Cultuur en van Jeugd hebben plannen. En de budgetten verhogen. Kunnen we over 5 jaar iets geruster ademhalen? Duik mee in de ambities van het Vlaams Regeerakkoord en beleidsnota’s.

Lokale weerslag? Scroll verder naar beneden.
Zelf nadenken over de Cultuurplekken van morgen? Ontdek de Community of Practice van OP/TIL - onderaan dit artikel
De Vlaamse Regering hecht belang aan het versterken en optimaliseren van gemeenschapsinfrastructuur. Zo lezen we in het Vlaams Regeerakkoord 2024 -2029 dat er een globale langetermijnvisie komt op jeugdinfrastructuur. Daarbij is sprake van een masterplan “opgebouwd rond focusgebieden zoals kennisopbouw, kennisdeling en -uitwisseling, monitoring en financiële ondersteuning van bovenlokale infrastructuur”. Heel fijn dat hier aandacht voor is, maar waarom geen transversale kijk? In het Regeerakkoord lazen we verder iets over culturele topinfrastructuur openstellen voor gedeeld gebruik, master- en actieplannen voor religieus erfgoed, schoolgebouwen toegankelijk maken voor verenigingen, infrastructuurprojecten met steun van het Vlaams Brusselfonds, een inhaalbeweging voor investeringsagenda’s voor oa ziekenhuizen, wat over asbest en duurzaamheid, maar niets écht specifiek over infrastructuur voor verenigingen.
Expliciete doelstelling in Beleidsnota Cultuur
Van de urgentie van de infrastructuurproblematiek hoeven we Minister Gennez niet meer te overtuigen. In de omgevingsanalyse van haar beleidsnota staat: “Dat vraagt een mindshift in het vooralsnog monodisciplinaire infrastructuurbeleid van Vlaanderen. De nodige expertise en inspanningen om deze doelstellingen te realiseren, overstijgt de draagkracht van cultuurorganisaties. De nood aan een coherent en afgestemd beleid op alle niveaus dat verder gaat dan investeren en ook inzet op faciliteren, adviseren, begeleiden en monitoren dringt zich op.” Cultuur- en jeugdinfrastructuur schopt het zelfs tot een expliciete doelstelling. In de Cultuurnota worden jeugd en cultuur wel in 1 adem genoemd. Ook Minister Depraetere spreekt in de beleidsnota jeugd over een langetermijnvisie op cultuur- en jeugdinfrastructuur. Die gedeelde voornemens zijn een goede voedingsbodem om komende jaren stappen vooruit te zetten. Te meer omdat het budget x3 gaat.
De concrete voornemens van Minister Gennez?
- Ik voer een bovenlokaal en Vlaams cultuur- en jeugdinfrastructuurbeleid
- Ik bouw een integraal instrumentarium met flankerende maatregelen om de sector te ontzorgen
- Ik vertaal naar sectorspecifieke aanbevelingen … Ook lokale besturen moedig ik aan om hun regierol op te nemen
- Mijn administratie zal kennisdelingsmomenten, sensibiliseringsacties en begeleidingstrajecten opzetten.
- Mijn administratie zal drempels wegwerken en zoeken naar duurzame synergiën met andere beleidsdomeinen en lokale overheden.
- Ik schrijf samen met mijn collega-minister Jeugd een visienota voor een langetermijnvisie over cultuur- en jeugdinfrastructuur. Dit dienst als kader voor ondersteuning van innovatieve projecten, gerichte investeringen en concrete acties op vlak van duurzaamheid, circulariteit, kwaliteit van de leefomgeving en inclusie.
- Een sociale visie op gedeelde ruimtegebruik in de culturele infrastructuur dringt zich op. Cultuurhuizen vervellen tot open huizen.
- Druk op ruimte dwingt op zoek te gaan naar manieren om fysieke ruimte te delen en multifunctioneel in te richten, alsook invulling te geven aan leegstand.
- De komende legislatuur trek ik 100 miljoen euro uit voor culturele topinfrastructuur.
- Ik investeer in de optimalisering van bovenlokale cultuurinfrastructuur. In 2026 zal ik deze subsidielijn evalueren.
- Ik veranker gratis energiescans en coachingstrajecten rond energie-efficiëntie in de cultuursector.
- Ik onderschrijf de vooropgestelde doelstellingen uit het Vlaams Energie- en klimaatplan en zet een belangrijke stap richting CO²-neutraliteit.
- …
Positief, minister Gennez leads by example door eigen patrimonium te willen openstellen voor bv. het verenigingsleven. Ze is ook bereid tot evaluatie van bestaande subsidielijnen en erkent de nood aan ondersteuning van zowel sector als lokale overheid. Hopelijk kan er nu snel geschakeld worden. Er is geen tijd te verliezen. Bovendien liggen al heel wat verfijnde voorstellen, verzameld in verschillende expertisehoeken, op tafel, onderstreepte ook Katrien Partyka (cd&v) tijdens de Commissie Cultuur van 21 november (beluister het fragment vanaf 1u37').
Hoe kan Vlaanderen lokale besturen ondersteunen?
We zijn ervan overtuigd dat een Vlaams minister, met respect voor autonomie van lokale besturen, een verschil kan maken inzake gemeenschapsinfrastructuur. We geven alvast enkele suggesties:- Blijf niet steken in inventariseren, onderzoeken en masterplannen. De tijd is rijp voor actie!
- “Lokale besturen aanmoedigen om hun regierol op te nemen”, zal niet volstaan. Er is nood aan een laagdrempelige expertisecel en hands-on hulplijnen. Niet alleen bovenlokaal geld.
- Een energiezuinig en duurzaam infrastructuurbeleid is een nobel en nodig streven. Stap 1 is echter het behoud van gemeenschapsinfrastructuur van dorp tot stad.
- Kan de overheid matchmaker zijn of bovenbouwspeler(s) expliciet de opdracht geven om kennis die er al is te centraliseren? In de sector zit namelijk al heel wat expertise die optimaler uitgerold kan worden.
- Er liggen een pak juridische vraagstukken op tafel. Genre: welke gegevens mag je delen over gemeentegrenzen heen, of wat zijn de voor- en nadelen van een coöperatieve? Een helpdesk dringt zich op.
- Er is nood aan alternatieve vormen van financiering en beheer. Laat dit, bv. via proeftuinen, een focus zijn de komende jaren.
- We zien aanknopingspunten in de beleidsnota Binnenlands Bestuur waar de leefbaarheid van het platteland centraal staat.
- Tot slot. De plekwerker (conciërge, bemiddelaar, …) is van cruciaal belang om gedeeld gebruik te laten functioneren. Naast bakstenen, heb je mensen nodig. Dat is ook een vorm van efficiëntie.