Op het raakvlak tussen sociaal-cultureel werk en amateurkunsten ontstaan mooie dingen

vrijdag 25 oktober 2024

Dossier: Onder één hoedje

Het sociaal-cultureel werk en de amateurkunstensector zijn sinds 2018 lid van dezelfde ‘club’: De Federatie. Hoewel beide sectoren verschillend zijn – en ook binnen de eigen sector erg divers in thema’s en aanpak – zien we ook heel wat raakpunten. Beide sectoren bereiken immens veel beoefenaars en deelnemers. En beide drijven ze op de kracht van vrijwilligers. Ze kunnen elkaar inspireren en versterken: op het vlak van ondersteuning en vorming van beoefenaars en lokale groepen, als het gaat om doelgroepenwerking, de maatschappelijke rol die ze opnemen in de samenleving of het voeren van campagnes naar een breed publiek.

De Federatie wil dan ook inzetten op kruisbestuiving en uitwisseling tussen onze sectoren. Op de FED XL van 24 oktober 2024 – waarop we al onze ledenorganisaties uitnodigden – gingen drie amateurkunstenkoepels en twee sociaal-culturele organisaties met elkaar in gesprek over wat hen bindt, waar ze elkaar kunnen versterken en inspireren.

Samen drempels verlagen

Wouter Van Springel, directeur van BREEDBEELD, vertelt over het project BREEDBEELD All-In. Het doel? Een diverser publiek laten proeven van fotografie en film en drempels wegwerken. Het evolueerde naar een onderzoekstraject met meerdere partners, waaronder sociaal-culturele organisaties zoals Konekt, Linx+, Impuls en De Rode Antraciet. Lessons learned? Fotografie ‘instrumenteel’ bekijken werkt: het proces was steeds belangrijker dan het resultaat. Fotografie blijkt bovendien een laagdrempelige discipline voor samenwerking. Volgens Wouter is het gezamenlijk uitwerken van projecten de belangrijkste sleutel tot succes. Niet eerst alles uitwerken en dan aan partners vragen of ze ‘meedoen’, maar meteen samen starten.

"Het belang van partnerorganisaties kan niet onderschat worden. Het is het beste van twee werelden laten samenkomen."

Wouter Van Springel (BREEDBEELD)

Kaat Wouters, inhoudelijk coördinator bij Okra, wijst erop dat ze een gelijkaardige structuur hebben als verschillende amateurkunstenkoepels die lokale groepen en beoefenaars ondersteunen. Denk aan theatergezelschappen, koren of orkesten. En net op dat lokale niveau liggen kansen tot samenwerking. Kaat vindt dat Okra dit nog meer kan stimuleren – bijvoorbeeld bovenlokaal - maar ze ziet intussen wel mooie dingen bottom-up groeien. Zo is er in Limburg de seniorenharmonie OKRA-VLAMO die al 40 jaar bestaat.

Ook vanuit de koepel werkte Okra reeds samen rond artistieke initiatieven, zoals voor de film Rebels. Partnerorganisatie Victoria De Luxe kreeg artistieke vrijheid en OKRA ging er stevig mee op tour door Vlaanderen. Kaat geeft de boodschap mee dat OKRA ook “heel erg open staat” voor samenwerkingen met amateurkunstenkoepels.

Samen uitdagingen aanpakken

Ook ziet Kaat gemeenschappelijke uitdagingen met de amateurkunstensector. Hoe kunnen koepels hun ondersteuning aanpassen aan de nood aan vernieuwing en verjonging van lokale groepen? Kaat ziet kansen bij hun thematrefpunten. Naast de ‘klassieke’ Okra-groepen zijn er bijvoorbeeld ook heuse Okra-motoclubs en Okra-skydive-club. Die thema’s zouden ook artistiek kunnen zijn.

“Met de thematrefpunten kunnen we groepen vernieuwen of verjongen. Waarom kunnen die niet artistiek zijn?”

Kaat Wouters (Okra)

Joke Quaghebeur, directeur van OPENDOEK, vertelt dat zij een 30.000-tal leden hebben, waarvan veel lokale theatergezelschappen. Die worden ondersteund via 15 regiowerkingen, aangestuurd door vrijwilligers. Dat was een stevige transitie in de werking van OPENDOEK. Joke tipt altijd te focussen op de twijfelaars en niet op de mensen die niet mee willen in een nieuw verhaal. Daarnaast gelooft ze in jongeren meer verantwoordelijkheden geven. Je kan dat overigens prima financieren via de participatieprojecten van JINT.

Als je samenwerkt, hoeft dat niet meteen perfect te zijn, aldus Joke. Maar breng expertise binnen en spreek vooraf duidelijk af wie wat en hoeveel doet binnen een samenwerking. Dat hoeft echt niet in evenwicht zijn.

“Er zijn verschillende gradaties in samenwerking. Dit speelt mee in de afweging van energie en middelen. Het hoeft niet altijd evenwichtig te zijn.”

Joke Quaghebeur (OPENDOEK)

Samen inzetten op verbinding

Volgens Joke schept samenwerken tussen cultuur en welzijn opportuniteiten: er zijn zoveel sterke projecten die kunst en maatschappij verbinden. Amateurkunsten kunnen hier als ‘aanbieder’ en sociaal-cultureel werk als ‘afnemer’ ideaal in samenwerken. OPENDOEK werkte in het verleden dan ook al samen met o.a. Cultuursmakers, Cultuurvuur, Refu Interim en De Rode Antraciet.

Ivy Goutsmit, coördinator bij FMDO, merkt dat werken rond ‘talenten’ van mensen een zeer goede manier is om mensen samen te brengen, in gemengde groepen. Zo organiseert FMDO projecten als Boekbabbels, Verhalen in alle talen of verschillende theatervoorstellingen. Ze werken vaak samen met sociaal-artistieke organisaties (zoals Unie der Zorgelozen of Klein Verhaal), maar nog veel te weinig met amateurkunstenkoepels.

Hoe komt dat? Waar zit het verschil tussen amateurkunsten en sociaal-artistiek werk? Het zit hem in de methodiek volgens Joke, die bij sociaal-artistiek werk wellicht op het eerste gezicht meer aansluit bij sociaal-cultureel werk. FMDO beschrijft de gelijkaardige sfeer van ‘warm samenkomen’, zo is er vaak eten en kinderopvang voorzien. Maar alle organisaties beamen dat we allemaal eigenlijk ‘in dezelfde vijver vissen’. En ook organisaties als OPENDOEK werken samen met sociaal-artistieke organisaties. We zijn dus met gelijkaardige dingen bezig. Als tip geeft Ivy nog mee dat het een no-go is als organisaties komen aankloppen om ‘mensen met een migratieachtergrond te vinden’. Co-creatie van in het begin is noodzakelijk.

"Ga in gesprek met onze mensen, van bij het begin."

Ivy Goutsmit (FMDO)

Samen impact hebben

Koen Allary, co-coördinator van Danspunt, licht toe dat ze het lidmaatschap afschaften en evolueerden naar een open huis. Ze houden voeling met hun achterban via ‘kleine verhalen en revoluties’. Ze geloven sterk in het organische en in de maatschappelijke rol die ze te spelen hebben. Zo willen ze hun grootschalige publieksevent omzetten naar verschillende kleinere activiteiten, om meer impact te creëren en ook op het kleinschalige aanwezig te zijn.

Koen wijst erop dat ze zichzelf absoluut niet willen censureren, en in sommige (r)evoluties het voortouw willen nemen richting hun achterban. Dat zorgt soms voor moeilijke gesprekken. Tot slot merkt hij op dat ze zelf te veel kijken naar organisaties binnen de kunsten en te weinig verbinding leggen met sociaal-cultureel werk, waar ze nochtans veel inspiratie kunnen halen over maatschappelijke positionering.

“Hoe profileer en positioneer je je maatschappelijk? We moeten daarrond nog meer verbinding zoeken met het sociaal-cultureel werk”

Koen Allary (Danspunt)

Samen inspiratie sprokkelen

Ook de vragen uit het publiek leverden inspiratie. Zo werd aangevuld dat Okra in het verleden ook samenwerkte met Koor&Stem rond de vorming van vrijwillige koordirigenten. Internationaal Comité benadrukte dan weer dat ze heel wat artistieke talenten zien in hun gemeenschappen. Hierrond samenwerken met de amateurkunstenkoepels zou dat talent een boost kunnen geven.

Dit eerste gesprek wakkert ongetwijfeld de nieuwsgierigheid aan. Ter inspiratie zullen we de komende maanden in de nieuwsbriefrubriek 'Onder één hoedje' telkens een concrete samenwerking tussen de amateurkunsten en het sociaal-cultureel werk onder de aandacht brengen. Voer voor gespreksstof en wie weet nieuwe samenwerkingen!

Inschrijven op onze nieuwsbrief kan hier.

Terug naar overzicht

Barbara Delft Neem contact op met Barbara