Onze sectoren met 2 voeten in het heden en met 1 oog op de toekomst
maandag 6 april 2020
Amateurkunsten- en sociaal-culturele organisaties zitten niet stil in deze coronatijden, dat vertelden we jullie al. Maar welke vragen dit oproept, hoe het aanzet tot het herdenken van de werking en op welke manier ook het najaar en de komende jaren mogelijk wel eens grondig dooreen geschud kunnen worden, lezen jullie in dit artikel. Laat je meedrijven op een zee van hartverwarmende initiatieven, doorspekt met twijfels en diepgaande vragen over de ziel van sociaal-cultureel werk en amateurkunsten.
Vormingplus: Optimism is a moral duty
Half maart. Vormingplus staat klaar om haar lenteaanbod op de wereld los te laten. Maar toen viel alles stil. Vormings- en ontmoetingsmomenten staan noodgedwongen op pauze. Publieksactiviteiten worden massaal geannuleerd. Na een eerste ongemakkelijke week, vinden Vormingpluscentra hun tweede adem. Ze passen zich aan en willen contact houden met hun deelnemers en vrijwilligers.
- Vormingplus Limburg lanceert elke vrijdag een corona-lockdown-nieuwsbrief met fijne weetjes en tips (briefschrijfmoment, virtuele babbel met je oma, oproep coronavrijwilliger…).
- Ook op de website van Vormingplus regio Antwerpen een uitgestoken hand: klankbord nodig? kunnen we helpen met een project in de wijk of iets wat de samenleving beter maakt? ‘We wisselen graag met jou van gedachten.’
- Vormingplus MZW mikt gerichter en start een onlinewerking met reeds bestaande communities van mensen in armoede. Doel? Connectie houden, emotionele zaken opvangen, doorverwijzen en aanzetten tot bijvoorbeeld gezond eten of bewegen.
- Regio Mechelen wil ‘vanuit hun kot’ vooral prikkelen via inspirerende links naar digitale lezingen en luisterverhalen. Zowel rond opvoedingsondersteuning (corona zet ons voor nieuwe uitdagingen), kunst en cultuur (cultuurhuizen komen naar je toe) als persoon & relatie (mentaal en fysiek fit blijven).
- Ook Vormingplus Gent-Eeklo is er klaar voor. Slow art day wordt hun eerste onlineproeftuin.
- Zelfde ijver in Oostende-Westhoek waar Vormingplus vanaf 20 april de betalende webinar ‘Luminar’ lanceert (cursusreeks fotobewerking) ter vervanging van het gewone werk.
- Ze startten er ook de debathoek (2 TED-talkers spreken elk vanuit hun eigen invalshoek over hetzelfde thema) of de gemodereerde gespreksmomenten over wat corona met jou doet als mens, aka ‘Corona zet alles op z’n kop - online gesprekken'.
Hoe spreken we af - aan de andere kant van dit verhaal?
We zitten er middenin nu. Maar wat nadien? Terug naar vroeger of kiezen we voor een andere samenleving met alternatieve economische modellen, herverdeling van tijd en middelen, essentiële verplaatsingen, flexibelere zakelijkheid? “Na corona staan we voor nieuwe uitdagingen,” horen we. Gefaseerd nieuwe structuren installeren, een nieuwe kijk op doelgroepen, mensen veerkracht geven, social distancing loslaten en opnieuw groep durven vormen, … Sociaal-culturele organisaties zullen meer dan ooit mee het verschil kunnen maken. De regio’s bereiden zich nu al voor om mee vorm te geven aan deze denkprocessen.
Amateurkunsten gaan virtueel
Terwijl de landelijke amateurkunstenorganisaties hun activiteiten zoveel mogelijk online organiseren - van cursussen, over feedbackmomenten en coaching tot expo’s - stellen theatergezelschappen, muziekverenigingen, dansscholen en koren zich de vraag hoe zij hun fysieke activiteiten digitaal kunnen vertalen. Een voorstelling of optreden vereist immers talloze groepsrepetities. En dat kan nu niet. Er circuleren experimenten met online repeteren, maar voor een lokale groep is het geen sinecure hierin te investeren.
Nochtans zoeken ook zij naar creatieve oplossingen en proberen de koepels tegemoet te komen aan de vele advies- en juridische vragen die deze nieuwe praktijken oproepen. Voorstellingen streamen is bijvoorbeeld ook onderhevig aan auteursrechten, en wie covers speelt tijdens een livestream kan door Facebook of Instagram op de vingers getikt worden. Bepaalde verzekeringen zorgen ervoor dat deelnemers ook tijdens een online dansles verzekerd zijn. Verder verzamelen de landelijke amateurkunstenorganisaties alle info over annuleringen, steunmaatregelen en subsidies en brengen ze de impact van de coronamaatregelen op hun disciplines in kaart.
Financiële en inhoudelijke flexibiliteit
Het is eigen aan de sector om creatieve oplossingen te zoeken. De koepels proberen zich voor te bereiden op het post-coronatijdperk maar het is koffiedikkijken wat de impact zal zijn. Zullen we moeten focussen op steeds meer digitale praktijken? Of moeten we inzetten op het herstellen van fysieke verbondenheid? En wat zullen de financiële gevolgen zijn van de vele annuleringen? Het is duidelijk dat de amateurkunstenaar no matter what blijft schrijven, spelen, dansen, musiceren, kunst maken, zingen en fotograferen. Alleen weten we nog niet hoe die praktijken er dit najaar zullen uitzien, en dat vergt zowel financiële als inhoudelijke flexibiliteit.
Maar dat is niet alles. Ook de landelijke koepels hebben een eindeloze lijst aan activiteiten moeten annuleren of uitstellen. Zij wachten met een bang hart af of de vele festivals, jeugdkampen, stages,… deze zomer zullen kunnen plaatsvinden. Projectmedewerkers die reeds maanden voorbereiden, moeten nu de pauzeknop indrukken. Ook de World Choir Games, de internationale amateurkorenwedstrijd die dit jaar zou neerstrijken in Vlaanderen, wordt uitgesteld naar 2021. De deelnemende koren blijven echter niet bij de pakken zitten, getuigt hun virtuele koorzang.
Landelijke vormingsinstellingen: zorg voor doelgroep overheerst
Bij (landelijke) vormingsinstellingen overheersen gemengde gevoelens. Ze hebben meer vragen dan antwoorden, evident in onzekere tijden. En net in zo’n periode komt er heel veel werk samen. Er is de acute, interne, organisatorische crisisbeheersing. Daarnaast wordt in allerijl bekeken wat er met de geplande vormingen (en gemaakte kosten) moet gebeuren en tegelijk maakt men volop nieuwe plannen, daarbij inspelend op de veranderde context. Een context die voorlopig niemand goed kan inschatten, maar er zal sowieso een verschuiving zijn van thema’s waarrond ze vormingen organiseren.
- Zo wil Zorg-Saam inspelen op noden die een gevolg zijn van de mentale overbelasting die de Coronacrisis veroorzaakt bij vrijwilligers, mantelzorgers en professionele zorgverleners.
- PRH, dat werkt rond zelfontplooiing en relaties, wil anticiperen op een groeiend aantal psychische noden na de coronacrisis en haar vormingen in die richting heroriënteren.
- Ook Stichting Lodewijk De Raet die sterk inzet op procesgerichte vorming en begeleiding verwacht een ander soort vragen van organisaties.
Brengt het najaar soelaas?
En zal de bevolking haar ‘herwonnen’ vrije tijd besteden aan vorming? Bovendien kan niet alles zomaar naar het najaar verschoven worden, want voor velen zat ook al het najaar al vol. En iedereen zal alles ‘in het najaar’ willen organiseren, dus dan wordt het sowieso drummen. Tot slot schuiven eerder gemaakte plannen voor die periode opnieuw op of raken ze ondergesneeuwd.
Digitaal en online biedt kansen, maar is een mank alternatief
Veel vormingsinstellingen gaan online en digitaliseren vliegensvlug hun werking. Zo lanceerde Wisper recent 10 gratis online cursussen en in een mum van tijd was er een wachtlijst van meer dan 500 mensen. Het illustreert de grote nood aan inspiratie en creatief actief blijven. Online alternatieven bieden momenteel het voordeel dat ze connectie en betrokkenheid met deelnemers en vormingsbegeleiders mogelijk maken, maar ze botsen op termijn ook op beperkingen. Denk aan mensen met een verstandelijke beperking die nu afgesloten zijn van de buitenwereld. Online contacten bieden voor hen geen alternatief. Het (vaak gratis) aanbieden van online vormingen is financieel ook geen langdurige optie. Bovendien is vorming voor het gros van de instellingen méér dan het klassiek aanleveren van wat tips & tricks. Het is samen een proces lopen om samen stappen vooruit te zetten. Dit is (voorlopig?) digitaal moeilijk, zo niet onmogelijk. Zo is Stichting Lodewijk De Raet sterk op haar hoede voor het feit dat mensen sneller zullen vragen ‘kunnen we dit niet even online doen?’. Ze vrezen dat mensen dit als een soort ‘valse efficiëntiewinst’ gaan omarmen, maar dat er op die manier heel wat kwaliteit verloren gaat. Ze schreven er ook een blog over.
Denkprocessen
Heel wat bezorgdheden en open vragen dus. Maar elk op hun eigen manier en tempo denken ze na over de (nabije) toekomst. Sommigen zoeken naar blijvende, creatieve oplossingen die verder gaan dan het digitale en gaan op inspiratiezoektocht in binnen- en buitenland. Anderen zien de gigantische nood aan solidariteit en zorgzaamheid in de buurten als een opportuniteit om nu alvast een aantal nieuwe inhoudelijke activiteiten op te starten, die eigenlijk pas gepland waren vanaf de nieuwe beleidsperiode (vanaf 1 januari 2021). Sommigen bekijken het idee van partnerschappen om samen grotere deelnemersgroepen te bereiken. Tot slot zijn enkele instellingen ook gestart met het gloednieuwe beleidsplan alvast door de bril van een nieuwe realiteit te bekijken.
Femma Sint-Genesius-Rode stuurde Sophie Wilmès een kaartje om haar moed in te spreken. Ze kregen direct appreciatie terug! Lees hier wat onze premier zei.
Verenigingen en bewegingen: gevaarlijk beestje doodt creativiteit niet
Dat verenigingen en bewegingen geweldig goed bezig zijn in Coronatijden, bleek vorige Nieuwsbrief al. De bloemlezing van toen kan intussen aangevuld worden met nieuwe feiten:
- VTBKultuur engageert zich om elke dag lokale groepen op te bellen om te horen waar ze ondersteuning nodig hebben in de werking.
- Het Vermeylenfonds mobiliseert burgers om een goede buur te zijn in mindere tijden. Bekijk de blog.
Oewistcirkel - Bond Zonder Naam
- De Oewist belcirkels van Bond zonder Naam bieden een luisterend oor. Het is een belrondje verspreid over de week, waarin telkens 7 burgers met elkaar verbinding maken. Ze doorbreken vereenzaming door verbinding tussen burgers te versterken.
- Elke dag vind je op kwbverveeltnooit een nieuw doe-idee voor een gezinsactiviteit. Afleiding verzekerd met deze portie quizplezier, sportieve of culinaire uitdagingen.
- Curieus spoort aan om zelf op receptenjacht te gaan in je straat. Via deze hippe invulposter kan je van thuis uit smakelijke gerechten delen. Ook in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest doen de inwoners stevig mee.
- FMDO publiceert dagelijks oefenkansen Nederlands op hun facebookpagina. Ze organiseren wekelijks belrondes naar hun vrijwilligers en verenigingen om te horen hoe het is. Eventuele signalen geven ze gericht door aan de juiste partners. Ze matchen vrijwilligers uit hun achterban aan mensen die online hun Nederlands willen blijven oefenen. Elke dag om 17u is er een actie "creatief met corona" waar hun vrijwilligers iets kunnen delen met het grote publiek. Dat gaat van yoga over kooksessies tot muziekoptredens. Ze communiceren met de stadsdiensten in de steden waar ze actief zijn rond bereik van hun achterban, voedselbedelingsinitiatieven van hun verenigingen, de ramadan die eraan komt, enz.
- Het Masereelfonds startte een slinger van verbinding tussen haar leden a.d.h.v. postkaarten met een inspirerende, solidaire boodschap. Daarnaast zijn ze sterk betrokken bij de beweging #BeterNaCorona en stofferen ze het debat via opiniebijdragen en wekelijkse debatten onder de noemer 'Café Masereel'.
Er zijn nog helden
In onrustige tijden weet Voedselteams de kalmte te bewaren. Hun boodschap blijft: wij doen door! De voedselteams willen hun leden voedselzekerheid garanderen, zelfs wanneer andere verkoopkanalen stil vallen. Producenten, vrijwilligers en consumenten trekken aan één zeel door nu meer dan ooit te kiezen voor een economisch voedselmodel dat de lokale boer niet onder druk zet.
In uitzonderlijke tijden groeit evenzeer uitzonderlijke solidariteit. Daarom stelt Growfunding tijdens de coronacrisis haar platform gratis ter beschikking voor wie een solidariteitsactie wil opzetten. Zo kan iedereen die ‘in zijn kot’ zit, mee het verschil maken.
Wat na COVID-19?
Naast de vele lichtpuntjes zijn er wel degelijk kopzorgen. Wat na de crisis? Wanneer starten we weer op? Hoe werken we daar naartoe en wat kan/moet anders?
De Gezinsbond getuigt. Midden oktober viert de Gezinsbond haar eeuwfeest. De voorbereidingen worden volledig doorkruist door de quarantainemaatregelen. Lokale groepen krijgen hun activiteiten niet rond (denk aan vergunningen, huur materiaal, gebrek aan overleg, …). Dat impliceert: deadlines verschuiven, organisatorische light-formules bedenken, promo aanpassen, … Kortom, anticiperen op de nabije toekomst. De studiedienst heeft intussen de handen vol met de balans thuiswerk-gezin. Die combi is niet vanzelfsprekend. Alarmsignalen worden opgepikt en de wereld ingestuurd met deze petitie. En op lange termijn? Wat zijn te verwachten effecten? Digitaal werken neemt nu een hoge vlucht. Sneller dan verwacht ontwikkelen werknemers ICT-skills. Maar of het intens structureel thuiswerken een blijver is, is maar de vraag. Er is hoge nood aan sociaal contact, elkaar zien op de werkvloer en aan directe afstemming tussen team en leidinggevende. De stadsbeweging die ijvert voor een duurzaam Brussel - BRAL - kijkt ook al verder dan vandaag of volgende maand. Op hun site lezen we: “Naast dringende steun om de gezondheidscrisis aan te pakken en maatregelen om faillissementen te vermijden, zal een duurzaam relancebeleid nodig zijn om de economie uit het slop te trekken.” Deze organisatie verwacht van overheden een krachtig en duidelijk antwoord op onzekerheden als job- of inkomensverlies, in het bijzonder voor de meest kwetsbaren. Kiezen waarin en hoe je nu investeert, kan onze toekomst op lange termijn bepalen, is de filosofie. BRAL, BBL, Natuurpunt en anderen schuiven meteen 8 concrete aandachtspunten naar voor.
De Gezinsbond getuigt. Midden oktober viert de Gezinsbond haar eeuwfeest. De voorbereidingen worden volledig doorkruist door de quarantainemaatregelen. Lokale groepen krijgen hun activiteiten niet rond (denk aan vergunningen, huur materiaal, gebrek aan overleg, …). Dat impliceert: deadlines verschuiven, organisatorische light-formules bedenken, promo aanpassen, … Kortom, anticiperen op de nabije toekomst. De studiedienst heeft intussen de handen vol met de balans thuiswerk-gezin. Die combi is niet vanzelfsprekend. Alarmsignalen worden opgepikt en de wereld ingestuurd met deze petitie. En op lange termijn? Wat zijn te verwachten effecten? Digitaal werken neemt nu een hoge vlucht. Sneller dan verwacht ontwikkelen werknemers ICT-skills. Maar of het intens structureel thuiswerken een blijver is, is maar de vraag. Er is hoge nood aan sociaal contact, elkaar zien op de werkvloer en aan directe afstemming tussen team en leidinggevende. De stadsbeweging die ijvert voor een duurzaam Brussel - BRAL - kijkt ook al verder dan vandaag of volgende maand. Op hun site lezen we: “Naast dringende steun om de gezondheidscrisis aan te pakken en maatregelen om faillissementen te vermijden, zal een duurzaam relancebeleid nodig zijn om de economie uit het slop te trekken.” Deze organisatie verwacht van overheden een krachtig en duidelijk antwoord op onzekerheden als job- of inkomensverlies, in het bijzonder voor de meest kwetsbaren. Kiezen waarin en hoe je nu investeert, kan onze toekomst op lange termijn bepalen, is de filosofie. BRAL, BBL, Natuurpunt en anderen schuiven meteen 8 concrete aandachtspunten naar voor.
