Sociaal-cultureel werk in actie voor Oekraïne
woensdag 16 maart 2022
Sinds 24 februari, de dag dat Rusland Oekraïne binnenviel, leven we in een andere wereld. Na twee coronajaren doet deze brutale oorlog allerlei 'zekerheden' wankelen. Tal van nodeloze oorlogsslachtoffers op het Europese continent, geopolitiek getouwtrek, nervositeit over betaalbare energievoorziening en een (nakende) opvangcrisis baren grote zorgen. Tal van sociaal-culturele organisaties steken fors hun nek uit rond al deze actuele problematieken en zorgen (opnieuw) voor georganiseerde solidariteit. Hierbij een - onvolledig - overzicht.
Oorlog in Europa? Veroordelen én duiden
Enkele vredesorganisaties volgden het smeulende conflict al geruime tijd op. Toen op 24 februari 2022 Rusland dan toch Oekraïne binnenviel, veroordeelde onder andere Vrede vzw meteen de militaire invasie. Ze duidden het conflict vanuit verschillende invalshoeken en roepen op om "niet langer mee te stappen in een militaire logica. Europa heeft een echte veiligheidspolitiek nodig die gebaseerd is op samenwerking, wederzijds respect en vertrouwen."
Het pacifistische Vredesactie noemde de Russische agressie onaanvaardbaar en focuste ook op de rol van de NAVO in dit conflict: "Een sterke NAVO is geen antwoord. Wie vrede wil, moet de vrede voorbereiden, niet de oorlog". Op hun website gaan ze verder in op de schendingen van het internationaal recht, op de vraag of er meer moet geïnvesteerd worden in defensie en welke geweldloze acties iedereen kan ondernemen. Vredesactie is ook één van de initiatiefnemers van de Nationale manifestatie "Europe for peace' op 27 maart. Ook VOS Vlaamse Vredesvereniging nam een standpunt in.
Vredesbeweging Pax Christi reageerde meteen op de oorlog met verschillende oproepen aan de Belgische regering. Zo pleiten ze onder meer voor meer investeringen in "vredesopbouw
op het niveau van grass-roots organisaties. Zij vormen het
noodzakelijke weefsel van een inclusieve, democratische samenleving.
Daarnaast is investering in de democratisering van Oekraïne en Rusland
cruciaal". Samen met een Belgische én internationale coalitie veroordeelde Pax Christi uitdrukkelijk het potentieel gebruik van kernwapens. Voorts is er een diepmenselijk, en tegelijk surreëel, verhaal van iemand die vlucht uit Kiev. We kunnen onze solidariteit tonen door de vredesvlag uit te hangen en/of mee te stappen in de Nationale manifestatie op 27 maart. Ook voor wie er in de klas/school mee aan de slag wil, is er een aanbod.
De oorlog roept vele vragen op. Van "hoe is het zover kunnen komen?" tot "wat nu?" Mensenrechtenorganisatie Amnesty International stelde intussen een stevig dossier
samen waarin ze de oorlog - en de vele mensenrechtenschendingen -
documenteren en aanvechten. Voor achtergrondinformatie en verschillende
opinies kan je terecht op de themapagina van De Wereld Morgen. In Brugge organiseert Avansa Brugge samen met het Masereelfonds een lezing van prof. politieke wetenschappen Tom Sauer. Bond Zonder Naam schreef een Brief voor Vrede.
Solidariteit met Oekraïne
De oorlog zorgde al snel voor grote aantallen mensen die op de vlucht sloegen voor het geweld. Het gros van de sociaal-culturele organisaties kijkt hoe ze een rol kunnen spelen bij de (organisatie van de) opvang van vluchtelingen in België, maar als Vlaamse koepel van LGBTI-organisaties biedt çavaria ook inspiratie over hoe we van hieruit deze gemeenschappen in Oekraïne kunnen ondersteunen.
ADR-Vlaanderen ondersteunt opvang en solidariteit ook vanuit een bijzondere beweegreden: "Meer dan 30 jaar geleden kregen we mondjesmaat te horen wat het regime van Ceausescu van plan was met de rurale dorpen. Roemenië als land zou grondig hertekend worden door met een pennentrek dorpen van de kaart te vegen. Actiedorpen Vlaanderen (ADR-Vlaanderen) toen nog Adoptiedorpen gaf een krachtig signaal door dorpen te adopteren. De meerderheid van Belgische gemeenten ging in op deze oproep en bouwde een decennialange samenwerking op. Vandaag worden we geconfronteerd met een gruwelijke oorlog in Oekraïne die individuen, families en dorpen diep treffen. Gemeenschappen dreigen ontwricht te worden. We kunnen niet onverschillig toekijken."
Daarom ondersteunt ADR-Vlaanderen haar Roemeense zusterorganisatie en Roemeense partnerdorpen aan de grens met Oekraïne met materiële, logistieke en mentale hulp zodat ze in staat zijn om Oekraïense vluchtelingen op te vangen. ADR-Vlaanderen lanceerde ook een oproep naar Vlaamse steden en gemeenten om jumelages aan te gaan met Oekraïense gemeenten. "People-to-people diplomatie is gebleken effectief te zijn in het herstel/behoud van vrede".
Pax Christi roept op om overal in België "stiltecirkels van solidariteit en voor vrede" te organiseren en stelt daarvoor inhoud en materiaal ter beschikking.
Het Davidsfonds wil Oekraïners die hier verblijven helpen door hun lokale afdelingen te stimuleren om activiteiten te organiseren. Concreet kunnen lokale afdelingen van het Davidsfonds een toelage aanvragen van max. €250 om culturele activiteiten te organiseren die deze oorlogsvluchtelingen een welkome afleiding bieden. Hiermee organiseerde Davidsfonds Brasschaat een Oekraïense maaltijd, bereid door een Oekraïense die met haar gezin verblijft bij de lokale Davidsfonds-voorzitter. Ook in Holsbeek werd gekookt. Daar zette KWB Holsbeek een heuse kookworkshop voor mannen met een Oekraïense oorlogsvluchtelinge.
Via Growfunding kan je een project steunen ten voordele van onderwijs voor Oekraïense kinderen. VI.BE, de landelijke amateurkunstenorganisatie die geldt als aanspreekpunt voor artiesten en muziekgroepen, benadrukt dat muziek verbindt en geeft enkele manieren om hun collega's in Oekraïne te steunen. Zo is er de playlist 'Stand with Ukraine" en kan je financieel steunen via de schenkerskring die opgericht werd binnen de Koning Boudewijnstichting. In een podcast van Music Ally vertelt Dartsya Tarkovska van partnerorganisatie 'Music Export Ukraine' over welke hulp ze nodig hebben.
Via Growfunding kan je een project steunen ten voordele van onderwijs voor Oekraïense kinderen. VI.BE, de landelijke amateurkunstenorganisatie die geldt als aanspreekpunt voor artiesten en muziekgroepen, benadrukt dat muziek verbindt en geeft enkele manieren om hun collega's in Oekraïne te steunen. Zo is er de playlist 'Stand with Ukraine" en kan je financieel steunen via de schenkerskring die opgericht werd binnen de Koning Boudewijnstichting. In een podcast van Music Ally vertelt Dartsya Tarkovska van partnerorganisatie 'Music Export Ukraine' over welke hulp ze nodig hebben.
Opvang van vluchtelingen
Vluchtelingenwerk Vlaanderen bundelt veelgestelde vragen over Oekraïne en verwijst ze door naar relevante sites van partnerorganisaties en lokale besturen (zoals dit actuele overzicht van VVSG). Hun focus ligt op de opvangcrisis in België. Hun 'startpunt-team' volgde de situatie op de voet, bracht er verslag van uit en gaf signalen aan het beleid. Tegelijk willen ze de situatie voor Oekraïners in België verduidelijken en geven ze een overzicht van de verschillende mogelijkheden om een tijdelijke verblijfsvergunning te verkrijgen. Tot slot sloten ze zich ook aan bij een kritische, collectieve oproep om verder te kijken dan de korte termijn. Ook de sociaal-culturele organisaties ORBITvzw, en Welzijnszorg pleitten hiervoor, alsook Beweging.net, Vlaams Huurdersplatform, Vlaams Netwerk tegen Armoede en Reset Vlaanderen.
ORBITvzw zette de vraag naar een structureel beleid ten aanzien van nieuwkomers kracht bij door de publicatie van een heuse checklist voor onze beleidsmakers. Tezelfdertijd gaf ORBITvzw hele praktische tips en ervaringen over hoe opvang van vluchtelingen bij je thuis in zijn werk gaat. Ze mochten dit bij verschillende media voorstellen. Ze sloten zich ook aan bij een coalitie onder leiding van 11.11.11 die België dringend opriep om de richtlijn betreffende tijdelijke bescherming onmiddellijk te activeren.
Andere sociaal-culturele organisaties zoals FERM bundelen ideeën en inspiratie over hoe je als burger of als lokale groep kan helpen. Ook verschillende Avansa's bekijken hoe ze in hun regio één en ander kunnen faciliteren. Zo zal Avansa Oostende-Westhoek in eerste instantie inzetten op informatiedeling, initiatieven in de regio bundelen en praktische informatie ter beschikking stellen. Zoveel mogelijk op maat van de steden en gemeenten in de eigen regio. In een tweede fase wil men inzetten op gemeenschapsvormende activiteiten tussen Oekraïners en Oostende-Westhoeknaars, met bv een buddywerking. Ook Femma Wereldvrouwen zet op een rijtje hoe lokale groepen vluchtelingen kunnen helpen en ook de Gezinsbond geeft suggesties.
Pasar verspreidde deze vacature voor 'Babbel- en Wandelvrijwilligers' die vluchtelingen in de eigen gemeente kunnen meenemen tijdens wandelingen, in contact kunnen brengen met andere inwoners, doen proeven van het vrijetijdsaanbod enz. In dezelfde lijn organiseert FMDO Compagnons in Brugge, een initiatief dat intussen opgepikt werd door de vrijetijdsdienst van stad Brugge. Internationaal Comité opende op 11 april een Welkomstpunt voor Oekraïense vluchtelingen in Antwerpen. Bond zonder Naam opende zijn Kansenhuis voor Oekraïense vluchtelingen. Omdat ze vinden dat samenleven zorgen is dat iedereen erbij hoort. Ook wie het minder makkelijk heeft, omdat hij of zij zich bijvoorbeeld als nieuwkomer moet integreren in een vreemd land. Ze geven hulp en betrekken de bezoekers actief bij hun werking.Heel concreet is het initiatief #fietsvrij waarbij Fietspunten en Fietsbiebs in Vlaanderen in samenwerking met lokale besturen fietsen herstellen en schenken aan vluchtelingen en andere kwetsbare gezinnen die geen toegang hebben tot een betaalbaar vervoersmiddel. De fietsschool van Mobiel 21 is actieve partner van dit initiatief. VLAMO bundelt inspiratie over hoe je als muziekvereniging je solidariteit kan tonen met Oekraïense burgers, al dan niet op de vlucht. Zo is er bijvoorbeeld het Wevelgems Harmonieorkest dat de handen in elkaar sloeg met de Gemeente Wevelgem om geïnteresseerde gevluchte muzikanten een vrijetijdsbesteding te geven. Concreet gaan de gemeentelijke diensten na of de ingeschreven vluchtelingen interesse hebben om deel te nemen aan repetities van het harmonieorkest en of ze een instrument spelen. Via een buddysysteem worden de geïnteresseerde vluchtelingen opgevangen in het verenigingsleven. In lijn daarmee roept OPENDOEK theaterliefhebbers en -verenigingen op om lokaal een buddy-systeem op te zetten in samenwerking met de gemeente voor mensen op de vlucht. De collega's van de jeugdsector starten eind april het project "Wereldspelers 2.0." om het recht op vrije tijd te garanderen voor kinderen en jongeren op de vlucht. De federale regering nam hieromtrent een opvallende maatregel: van 24 februari 2022 tot en met 28 februari 2023 hoeven volledig en tijdelijk werklozen niet vooraf aangifte te doen van hun vrijwilligerswerk uitgevoerd in het kader van hulp aan Oekraïne met inbegrip van hulp aan vluchtelingen.
Pasar verspreidde deze vacature voor 'Babbel- en Wandelvrijwilligers' die vluchtelingen in de eigen gemeente kunnen meenemen tijdens wandelingen, in contact kunnen brengen met andere inwoners, doen proeven van het vrijetijdsaanbod enz. In dezelfde lijn organiseert FMDO Compagnons in Brugge, een initiatief dat intussen opgepikt werd door de vrijetijdsdienst van stad Brugge. Internationaal Comité opende op 11 april een Welkomstpunt voor Oekraïense vluchtelingen in Antwerpen. Bond zonder Naam opende zijn Kansenhuis voor Oekraïense vluchtelingen. Omdat ze vinden dat samenleven zorgen is dat iedereen erbij hoort. Ook wie het minder makkelijk heeft, omdat hij of zij zich bijvoorbeeld als nieuwkomer moet integreren in een vreemd land. Ze geven hulp en betrekken de bezoekers actief bij hun werking.Heel concreet is het initiatief #fietsvrij waarbij Fietspunten en Fietsbiebs in Vlaanderen in samenwerking met lokale besturen fietsen herstellen en schenken aan vluchtelingen en andere kwetsbare gezinnen die geen toegang hebben tot een betaalbaar vervoersmiddel. De fietsschool van Mobiel 21 is actieve partner van dit initiatief. VLAMO bundelt inspiratie over hoe je als muziekvereniging je solidariteit kan tonen met Oekraïense burgers, al dan niet op de vlucht. Zo is er bijvoorbeeld het Wevelgems Harmonieorkest dat de handen in elkaar sloeg met de Gemeente Wevelgem om geïnteresseerde gevluchte muzikanten een vrijetijdsbesteding te geven. Concreet gaan de gemeentelijke diensten na of de ingeschreven vluchtelingen interesse hebben om deel te nemen aan repetities van het harmonieorkest en of ze een instrument spelen. Via een buddysysteem worden de geïnteresseerde vluchtelingen opgevangen in het verenigingsleven. In lijn daarmee roept OPENDOEK theaterliefhebbers en -verenigingen op om lokaal een buddy-systeem op te zetten in samenwerking met de gemeente voor mensen op de vlucht. De collega's van de jeugdsector starten eind april het project "Wereldspelers 2.0." om het recht op vrije tijd te garanderen voor kinderen en jongeren op de vlucht. De federale regering nam hieromtrent een opvallende maatregel: van 24 februari 2022 tot en met 28 februari 2023 hoeven volledig en tijdelijk werklozen niet vooraf aangifte te doen van hun vrijwilligerswerk uitgevoerd in het kader van hulp aan Oekraïne met inbegrip van hulp aan vluchtelingen.
Het bredere plaatje
De oorlog beheerst momenteel de actualiteit en de directe gevolgen ervan zijn stilaan voelbaar en zichtbaar. Noodhulp en solidariteit zijn nu broodnodig. Tegelijk zoomen verschillende sociaal-culturele organisaties uit, kijken ze vooruit of staan ze stil bij de minder zichtbare impact van deze oorlog. Zo waarschuwde Internationaal Comité in een persbericht voor steeds meer pestgedrag en uitsluiting bij kinderen. Omdat ze hierover signalen opvingen van verschillende van hun organisaties, vragen ze onder meer "speciale aandacht voor de kinderen die uit Oekraïne in België aankomen en na de trauma’s van oorlog, vlucht en verblijf in nieuwe onbekende omgeving deel zullen nemen aan het onderwijs. Oekraïense, Russische maar ook alle kinderen uit andere oorlogsgebieden verdienen de best mogelijke ondersteuning en begeleiding."
Climaxi legt in een opiniestuk de link met de klimaat- en energieproblematiek. Men verwijst naar de publicatie van het (opnieuw alarmerende) IPCC-rapport dat door de berichtgeving over de oorlog ondergesneeuwd raakte en spreekt over een "verwoestende oorlog tegen mens en klimaat".
KifKif hekelt de racistische ondertoon in berichtgeving over Oekraïense vluchtelingen op het VTM-nieuws.
Tot slot vermeldden we al dat een brede coalitie van organisaties de noodoplossingen in de opvang toejuicht, maar tegelijk pleit om verder te kijken dan de korte termijn.
Dit is slechts een momentopname en een fractie van wat sociaal-culturele organisaties in Vlaanderen en Brussel organiseren naar aanleiding van het oorlogsgeweld. Wat ontbreekt? Laat het ons weten en we nemen het op.
