Onze sectoren: onmisbare krachten in een veranderende samenleving
woensdag 11 oktober 2023
Dossier: Verkiezingen 2024
Sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties werken in en met de samenleving. Al geruime tijd drijven een aantal tendensen boven die veel sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties beroeren en/of een grote impact hebben op hun werking.
“Ja, het waren en zijn fascinerende, veranderlijke verhoudingen, achter en voor de schermen van deze sectoren. Zij vormden en vervormen de meanders naar wat toch komen zou, door voortdurend uit te dagen en uitgedaagd te worden. Het was niet anders en zal niet anders zijn. En dat blijkt in lengte der jaren een gouden recept. Groepen mensen die al doende expert zijn: deskundig in ervaringen, het aanvoelen van kansen en problemen, het in de praktijk zetten van antwoorden en oplossingen. Geïnspireerd en aangewakkerd door landelijke organisaties. En vooral: mét goesting, engagement! Geen wonder dat markten en overheden lonken. Geen wonder ook dat deze sectoren voortdurend de eigen vrije ruimte moeten maken en claimen. Want als markten falen en de armen van overheden te kort zijn om op alle vragen in te gaan, zullen en moeten groepen burgers de humuslaag voor anders en/of beter kunnen blijven zijn.”
(uit het sociaal-cultureel en amateurkunstenverhaal van Vlaanderen – Inleiding Wascabi 2023)
Download hier het volledige artikel "Onze sectoren: onmisbare krachten in een veranderende samenleving" (pdf).
Sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties zijn essentiële actoren in een democratie
- Sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties zijn als geen ander (lokaal) verankerd in de samenleving en bereiken alle lagen van de bevolking. Ze zijn ideaal geplaatst om een rol op te nemen bij het dichten van de spreekwoordelijke ‘kloof’ tussen burger en politiek.
- Hun focus op langdurige participatie, het uitdragen van democratische waarden, ruimte voor ‘traagheid’ en nabijheid … zijn een grote meerwaarde voor een democratie. Het zorgt ervoor dat ze een unieke rol kunnen spelen in een democratie.
👉 De Federatie vindt het versterken van (groepen) burgers om zich staande te houden in een snel evoluerende, complexe samenleving één van de belangrijkste randvoorwaarden om onze democratische samenleving te vrijwaren. Het biedt ruimte om de stap te zetten van individuele meningen naar een algemeen belang.
👉 De Federatie pleit voor beleidsvoering op lange termijn. Daarnaast moeten alle beleidsdomeinen maximaal werk maken van structurele, participatieve processen met burgers en middenveldorganisaties.
Inclusie en diversiteit
- Heel wat sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties hebben op vlak van inclusie en streven naar diversiteit bakken expertise. Ze worden er ook al jaren (terecht) op aangesproken. Ze werken eraan, laagdrempelig en nabij. Niet makkelijk, maar ze leren van fouten én van succesverhalen. Andere maatschappelijke actoren kunnen hier ongetwijfeld ook van leren.
- Het gaat allesbehalve vanzelf. Omdat meerdere sociaal-culturele organisaties doelgroepen bereiken die anderen niet bereiken, hebben ze ook voorstellen om het (soms fundamenteel) anders aan te pakken. Opnieuw, niet makkelijk, maar noodzakelijk als er daadwerkelijk iets moet veranderen.
👉 De Federatie roept alle beleidsmakers (ongeacht bestuursniveau of beleidsdomein) op om superdiversiteit als een feit en maatschappelijke kracht te zien. De Federatie gelooft in de laagdrempelige, nabije aanpak van een breed vertakt sociaal-cultureel en amateurkunstenveld en in de kritische rol van sociaal-culturele spelers om volop te tonen hoe een inclusieve samenleving er kan uitzien. De Federatie roept beleidsmakers op om die rol te erkennen en hen daarin te ondersteunen.
👉 De vraag (van collega-organisaties, lokale besturen, bedrijven…) naar het delen van expertise rond diversiteit en/of inclusie is groter dan het aanbod. Creëer de nodige hefbomen zodat experten uit het SCW ten volle kunnen inspelen op die noden.
Een sociaal verantwoorde duurzame/ecologische transitie
- De gevolgen van een veranderend klimaat op onze (wereldwijde) samenleving, zijn overduidelijk. Sociaal-culturele organisaties benoemen dit en werken in verschillende snelheden en op velerlei manieren aan een duurzame heroriëntering van ons samenlevingsmodel. Ze inspireren er tal van burgers mee.
- Sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties zijn de laatste jaren permanent in transitie, o.a. omwille van moeilijke crisismomenten. Corona, besparingen, energiekosten, digitalisering… Ze hebben ervaring in het meenemen van mensen in noodzakelijke transities. Sensibiliseren en draagvlak opbouwen is een kolfje naar hun hand.
- “De planeet redden mag niet ten koste gaan van onze economie en onze mensen”. Helemaal akkoord. Net daarom buigen tal van sociaal-culturele organisaties zich over de sociale component die ze ongeacht het thema al helemaal in de vingers hebben. Anderen hebben haalbare voorstellen om onze economie anders (en beter) en ecologischer te organiseren. Betrek hen dus samen met de milieubeweging bij het formuleren en uitrollen van milieumaatregelen.
👉 De Federatie roept beleidsmakers op om sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties maximaal te ondersteunen in hun inspanningen om de duurzame transitie brede ingang te doen vinden. Temeer omdat zij sterk rekening houden met de mogelijkheden van sociaaleconomisch kwetsbare groepen.
👉 Voorzie de nodige hefbomen zodat sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties volop kunnen inzetten op duurzaamheid. Betrek de expertise vanuit SCW en AK bij de uitwerking van beleidsmaatregelen rond alle aspecten van een duurzame samenleving.
Sociale ongelijkheid
- Verschillende studies tonen aan dat investeren in cultuur ook een investering is in de fysieke en mentale gezondheid van mensen (zie bv. dit Europees rapport van Culture Action Europe). Het is een gezonde en duurzame investering tout court, en dat geldt zeker voor de meest kwetsbaren.
- 18,7% van de Belgische bevolking loopt risico op armoede of sociale uitsluiting (= cijfers 2022, Statbel). Dit blijft onwezenlijk hoog voor een welvarend land als België, ook al is sinds enkele jaren een lichte daling merkbaar.
👉 De Federatie wil dat alle beleidsniveaus maximaal inzetten op het bestrijden van sociale ongelijkheid via fundamentele en duurzame keuzes.
👉 Elke overheid zou een soort ‘armoedetoets’ moeten overwegen en zich telkens de vraag stellen: wat kunnen we doen opdat deze actie bijdraagt aan armoedevermindering of het financieel haalbaar houden voor iedereen?
Amateurkunsten en sociaal-cultureel werk: antigif voor toxiciteit in onze samenleving
- Verwar polarisering niet met polemiek. Een gezonde polemiek is zeer belangrijk. Een genuanceerd debat, binnen de regels van fatsoen, is nodig. Blijf praten! Ook al sta je diametraal tegenover elkaar qua maatschappijvisie. Alle onderzoeken wereldwijd tonen aan dat praten helpt om de ander naar waarde te schatten.
- Amateurkunsten- en sociaal-culturele organisaties geven betekenisvolle signalen als fundamenten van onze samenleving wankelen. Dit gaat dan bv over mensenrechten, racisme en discriminatie. Neem die ernstig en ga de dialoog aan.
- In beheersovereenkomsten met publieke media moet men afspraken maken om een diversiteit aan deskundigheid aan het woord te laten in veilige formats.
- Sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties voelen dit groeiend maatschappelijk onbehagen en toxische polarisering niet alleen. Ze wérken er vaak ook rechtstreeks rond, bouwen er expertise in op, informeren en engageren mensen. Het zijn van nature uit waardengedreven organisaties waarin nuance en verbinding cruciaal zijn. Ze creëren veilige omgevingen om taboes waarrond polarisatie dreigt, om te zetten in zinvolle dialoog en polemiek. Waar beleidsmakers oprecht onbehagen en willen aanpakken, vinden ze goeie partners in het amateurkunstenveld en het sociaal-cultureel werk.
👉 De Federatie roept organisaties, instellingen en media op om expliciet afstand te nemen van alle vormen van toxische polarisering die karikaturale vijandbeelden voeden en verdeeldheid stimuleren.
👉 De Federatie pleit voor actievere en effectievere tussenkomsten van beleidsmakers als in bepaalde argumentaties rode lijnen overschreven worden. We denken dan bijvoorbeeld aan uitspraken die ingaan tegen de rechten van de mens; met racistische inslag of die ingaan tegen de bestaande discriminatiewetgeving.
