Heeft nieuw departementshoofd Cultuur voldoende mensen om te doen wat moet?
woensdag 24 mei 2023
Op de drempel van de zomervakantie neemt Bart Temmerman de fakkel over van Luc Delrue die op pensioen gaat. Momenteel is Temmerman nog algemeen directeur bij Publiq, de organisatie achter o.a. Uit in Vlaanderen en de Uitpas. Kerntaken van het departement zijn beleidsuitvoering – denk aan de visitaties en evaluatieprocedures in het sociaal-cultureel werk - en beleidsvoorbereiding. Door een dalend aantal ambtenaren staan deze kerntaken stilaan onder druk. Over het alsmaar meer uitbesteden van beleidsvoorbereidend onderzoek aan consultancybureaus kreeg minister Jambon kritische vragen in het parlement. En zinvolle suggesties.
Na 7 jaar aan de leiding van het departement, gaat Luc Delrue halfweg dit jaar op pensioen. Opvolger Bart Temmerman deed als handelsingenieur o.a. ervaring op als finance manager in de filmsector en is intussen sinds 2009 algemeen directeur van Publiq. De naam van Temmerman werd op 5 mei bekendgemaakt door de Vlaamse Regering. Eerder antwoordde minister Jambon op een vraag van Meyrem Almaci (Groen) in de parlementaire commissie cultuur dat er bij de selectieprocedure specifiek gescreend werd op de competentie om “bruggen te bouwen en verbindingen aan te gaan met andere partners binnen de Vlaamse overheid en daarbuiten. Enkel op die manier kunnen we de uitdagingen waarmee de Vlaamse overheid geconfronteerd wordt, op een structurele manier aanpakken.” Als sectororganisatie voor het sociaal-cultureel werk en de amateurkunstensector kijken we alvast uit naar een goeie samenwerking.
Beleidsvoorbereidend onderzoek gebeurt vaker door consultants dan door academische instellingen
De afgelopen jaren vroegen Stephanie D’Hose (Open VLD) en Orry Van de Wauwer (cd&v) in de commissie cultuur naar de mate waarin het departement Cultuur extern beleidsvoorbereidend en academisch onderzoek bestelt. Uit de antwoorden van de minister blijkt dat universiteiten en hogescholen steeds minder opdrachten binnenhaalt en consultancybedrijven alsmaar meer. Zo ging er deze legislatuur in totaal 1,7 miljoen euro naar externe opdrachten, waarvan slechts 290.000 euro naar academische instellingen. Bijna 600.000 euro van het totaalbedrag ging naar Idea Consult, één van de weinige consultancybedrijven die zich focussen op cultuurbeleid. Naar aanleiding daarvan sprokkelde nieuwssite Apache mogelijke argumenten en verklaringen en bundelde ze in dit kritisch artikel.
Het departement zelf voert geen beleidsvoorbereidend onderzoek uit. De logische verklaring daarvoor geeft het departement zelf in een reactie aan Apache: “Het aantal medewerkers is in deze legislatuur (van 2019 tot nu) gezakt met 88 voltijdsequivalenten (van 519 naar 431 VTE), terwijl de taken van het departement jaar na jaar groeien. Dat maakt dat de kennis en expertise van de sectoren er niet op vooruit zijn gegaan". Professor emeritus Bestuurskunde Filip De Rynck voegt eraan toe dat dit ook al jaren een tendens is in andere departementen van de Vlaamse overheid. Hij spreekt van een onoordeelkundige afbouw van het personeelsbestand en betreurt dat er specifiek gesnoeid werd in kennis- en onderzoekscellen. Geen wonder dus dat ambtenaren meer dan ooit moeten aankloppen bij consultants.
Waar halen consultancybedrijven hun expertise? Bij de sector en hun federaties
In de commissie cultuur vroeg Meyrem Almaci meer duiding bij enkele bevindingen uit het artikel van Apache. Eén van die heikele punten werd ook benadrukt door Orry Van Wauwer: “Kerntaken zijn niet goed gedefinieerd. Er is rolvervaging én dubbel werk. Consultancybedrijven starten vaak een onderzoek door vragenlijsten te sturen naar universiteiten en naar de bovenbouw om zich te 'oriënteren' in het onderwerp."
De Federatie ervaart dit ook al langer. Consultancybedrijven sturen ons bevragingen met de vraag die breder in de sector te verspreiden. Of ze vragen onze deelname aan één of meerdere focusgroepen of om de deelname van bepaalde lidorganisaties te coördineren. Als sectorfederatie ga je daar uiteraard op in want het kan onze sectoren mogelijks verder helpen. Maar het wringt tegelijk dat de consultancybedrijven (ruim) vergoed worden terwijl ook wij daar heel wat tijd en expertise aan besteden. Minister Jambon toonde in de commissie enig begrip voor deze bezorgdheid: “Enerzijds behoort het natuurlijk tot de taak van sectororganisaties zoals steunpunten en belangenbehartigers om een bepaalde rol op te nemen in het vertegenwoordigen van hun deelsectoren. In die zin is het ook logisch dat er vaak op hen een beroep wordt gedaan om bepaalde standpunten vanuit de sector te formuleren of om visies of kennis toe te lichten. Anderzijds is er zeker een groeiend bewustzijn bij mijn administratie over de inspanningen die we vragen aan de sector bij onderzoek. (…) Het departement bekijkt de praktijk om, waar mogelijk, dus een vergoeding te voorzien, zeker wanneer het over individuele kunstenaars of creatieve professionals gaat en niet over bijvoorbeeld medewerkers van de steunpunten. (…) Waar en wanneer mogelijk wordt er dus al voor gezorgd dat inspraak en bevraging van de sector op een correcte manier verloopt”.
Voorts benadrukte de minister dat hij de samenwerking tussen beleid, sector en wetenschap over cultuuronderzoek wil versterken. Zo is het ook de rol van de onderzoekscoördinatoren binnen het departement om af te stemmen met ‘bovenbouworganisaties’. Dit moet gebeuren binnen het Onderzoeksplatform Cultuur, waaraan overigens binnenkort ook het nieuwe Kenniscentrum Cultuuronderzoek zal deelnemen.
Komt er naast het subsidieregister ook een databank met consultancyopdrachten?
Omdat zowel over de middelen als over de openbaarheid van de vele onderzoeken vragen kunnen gesteld worden, opperde Orry Van De Wauwer de oprichting van een brede ‘databank met consultancyopdrachten’, naar analogie met het subsidieregister. “We kunnen dan zien welke consultantbedrijven de opdrachten hebben gekregen, want nu moeten we via schriftelijke vragen die informatie opvragen. (…) Eventueel kunnen daar ook die rapporten geraadpleegd worden, dan hebben we een actievere openbaarheid van bestuur in plaats van de actieve openbaarheid van bestuur vandaag, waarbij alles moet worden opgevraagd.”
Deze suggestie werd goed onthaald door andere parlementsleden. Minister Jambon vroeg hierover wat bedenktijd.
Intussen werkt het kabinet van minister Jambon naar verluidt aan een totaaloverzicht van consultancy-opdrachten vanuit alle departementen. Dit op vraag van parlementsleden Thijs Verbeurgt (Vooruit) en Jos D’Haese (PVDA). Minister Crevits liet zich op dinsdag 23 mei in het parlement ontvallen dat deze Vlaamse regering al voor maar liefst 1,7 miljard euro besteedde aan consultants. Een dag later corrigeerde minister Jambon dat bedrag. Na een naar eigen zeggen minutieuze zoektocht in 600.000 lijnen van de boekhouding komt hij op 640 miljoen euro voor consultants de afgelopen 4 jaar. (nvdr: op 30 mei noemde minister van financiën Diependaele (N-VA) een bedrag van 220 miljoen euro. Naar aanleiding van deze cijferdans sprokkelde De Standaard getuigenissen van binnen en buiten de overheidsadministratie)
Wat er ook van zij, De Federatie vindt het cruciaal dat het departement cultuur haar kerntaken ten volle kan uitvoeren, zowel qua beleidsvoorbereiding als op vlak van beleidsuitvoering. Interne kennisopbouw en deskundigheid, het nodige personeel en toegankelijke aanspreekpunten voor gesubsidieerde organisaties zijn daarbij belangrijke kernpunten.
Wat er ook van zij, De Federatie vindt het cruciaal dat het departement cultuur haar kerntaken ten volle kan uitvoeren, zowel qua beleidsvoorbereiding als op vlak van beleidsuitvoering. Interne kennisopbouw en deskundigheid, het nodige personeel en toegankelijke aanspreekpunten voor gesubsidieerde organisaties zijn daarbij belangrijke kernpunten.
