Vlaams gecoördineerd vrijwilligersbeleid decretaal verankerd
maandag 19 juni 2023
Dossier: Vrijwilligerswerk
Vrijwilligers zijn van vitaal belang voor onze samenleving. Van cultuur, jeugd tot sport, welzijn of onderwijs. Ze zetten zich dagdagelijks met hart en ziel in voor hun organisatie of vereniging. Maar het beleid dat zorgt voor ondersteuning en bescherming van deze vrijwilligers is complex. Op federaal niveau is er de vrijwilligerswet, maar ook Vlaams en lokaal zijn er regels. Vanuit de vaststelling dat het vrijwilligersbeleid te versnipperd is, nam de Vlaamse overheid in 2016 het initiatief om het vrijwilligersbeleid op Vlaams niveau meer gecoördineerd aan te pakken. Om dit overkoepelend beleid nog sterker te verankeren werd er recent een decretaal kader uitgetekend. Dit ontwerp van decreet wordt deze week behandeld in het Vlaams Parlement.
8 jaar Vlaams gecoördineerd vrijwilligersbeleid
In 2016 nam de Vlaamse Overheid het initiatief om het vrijwilligersbeleid op Vlaams niveau meer gecoördineerd aan te pakken. Doel? Een overkoepelend beleid voor alle sectoren waarin vrijwilligers actief zijn. Van de welzijnssector tot cultuur, jeugd, sport, onderwijs of ontwikkelingssamenwerking. Sectoren waarin vrijwilligers een essentieel onderdeel vormen. Het idee achter deze gecoördineerde aanpak is dat vrijwilligers – in welke sector ze ook actief zijn – maximaal gelijk behandeld worden. Op die manier wil de overheid ook intersectoraal meer samen werken en gedeelde noden en uitdagingen gezamenlijk aanpakken. Zo werd er onder meer werk gemaakt van het actualiseren van de gratis vrijwilligersverzekering en werd het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk versterkt.
In de vorige regeerperiode werd afgesproken dat de minister van Cultuur bevoegd is voor de coördinatie van het Vlaamse vrijwilligersbeleid als geheel. Een afspraak die werd doorgetrokken in de huidige legislatuur.
Om dit overkoepelend beleid nog sterker te verankeren werd er recent een decretaal kader uitgetekend. Dit kader voorziet in drie belangrijke speerpunten. (1) De coördinatie tussen beleidsdomeinen, (2) de subsidiëring van het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk en (3) overleg en dialoog met het Europees, federaal en lokaal beleid.
De coördinatie tussen beleidsdomeinen
Vrijwilligers zijn in heel uiteenlopende domeinen en sectoren actief. Daarom is het essentieel om binnen de Vlaamse Overheid voldoende af te stemmen tussen de verschillende beleidsdomeinen. Het ontwerp van decreet verankert deze interne coördinatie via een Horizontaal Overleg Vrijwilligersbeleid (HOV). Dit overlegorgaan is een ambtelijk orgaan binnen de Vlaamse overheid. Naast de verschillende departementen zijn ook het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk, de Verenigde Verenigingen, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten en de Vlaamse Gemeenschapscommissie betrokken in dit overleg.
Een sectoroverschrijdend expertisecentrum
Met dit decreet voorziet de Vlaamse overheid in een werkingssubsidie aan het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk. De kernopdrachten van het Steunpunt zijn:
- kennis en expertise opbouwen over vrijwilligerswerk in Vlaanderen en de wet- en regelgeving hieromtrent
- een actieve dienstverlening bieden aan vrijwilligers, vrijwilligersorganisaties en lokale overheden
- vrijwilligerswerk promoten en de beeldvorming rond vrijwilligerswerk bewaken
- de gratis vrijwilligersverzekering aanbieden en sensibiliseren voor de bescherming van vrijwilligers
Dialoog met het Europees, federaal en lokaal beleid
Ten slotte wil de Vlaamse overheid ook inzetten op interbestuurlijk overleg. Naast de Vlaamse overheid hebben ook andere overheden een belangrijke invloed op vrijwilligerswerk en -beleid. Zo is de vrijwilligerswet van 2005 een Federale wet die het kader voor vrijwilligerswerk uittekent. Maar vrijwilligers zijn zelf voornamelijk actief in sectoren die op gemeenschaps- en gewestniveau georganiseerd zijn. Denk maar aan het jeugdwerk, de amateurkunstensector of het sociaal-cultureel werk. Ook lokale besturen spelen een belangrijke rol gezien heel wat vrijwilligerswerk zich op lokaal niveau afspeelt. Om knelpunten en uitdagingen voor vrijwilligers aan te kaarten is een goede afstemming tussen het lokale, Vlaamse, Federale en Europese niveau noodzakelijk.
Goede intenties, maar een duidelijk engagement ontbreekt
Heel wat ambities, maar weinig concrete invulling, zo stelt de SARC - de Strategische Adviesraad voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media - in haar advies. Er ontbreekt een duidelijk engagement om tot een echt gecoördineerd Vlaams vrijwilligersbeleid te komen. Ook ontbreken er volgens de SARC duidelijke handvatten om de interbestuurlijke dialoog met het lokale en Federale niveau vorm te geven. Over de versterking van het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk (VSVW) is de SARC wel tevreden. De verdere verwerking en verspreiding van de relevante informatie naar de verschillende sectoren toe, gebeurt volgens de SARC wel best door (sectorale en lokale/gemeentelijke) kanalen dicht bij de vrijwilligers. Het ontwerpdecreet benadrukt dan ook terecht dat het steunpunt de omschreven opdrachten in samenwerking met andere relevante stakeholders complementair uitvoert, stelt de SARC nog.
