Opgelet met auteursrechten op (gratis) afbeeldingen
dinsdag 3 april 2018
Wie foto’s plukt van het internet voor gebruik in eigen tijdschrift, website of andere publicaties krijgt vaak te maken met auteursrechten. Dat de fotograaf een vergoeding krijgt voor zijn werk is logisch. Maar dat een aantal incassobureaus deze auteursrechten proberen te innen en hierbij hoge facturen voorlegt is natuurlijk niet zo vanzelfsprekend. Vooral kleine organisaties en afdelingen worden door deze incassobureaus geviseerd. Uitkijken voor je betaalt is de boodschap!
Welke foto’s worden beschermd?
Een eerste vraag als je foto’s downloadt om bijv. op je website te plaatsen, is of de foto beschermd wordt door auteursrechten. Enkel originele werken zijn beschermd. Er moet kunnen aangetoond worden dat de fotograaf creatieve keuzes maakte. Dat gaat over lichtinval, compositie, enz. Banale foto’s worden niet beschermd. Foto’s gemaakt door professionals vallen meestal onder het auteursrecht. De ‘originaliteit’ van een foto is uiteraard iets wat in vraag kan gesteld worden, het is een subjectief begrip. Als het tot een klacht komt voor de rechtbank, zal de rechter uiteindelijk beslissen over de originaliteit van de foto. Veel beschermde foto’s staan online. Voor het gebruik van zo’n foto heb je de toestemming van de auteur nodig. Hierop bestaan wel een aantal uitzonderingen maar die zijn zeer restrictief. Zo kan men in het kader van onderwijs of wetenschappelijk onderzoek foto’s gebruiken op voorwaarde dat ze niet op een open netwerk terecht komen. Foto’s kunnen ook vrij gebruikt worden als het gaat om een parodie. Dat geldt ook voor ‘informatief citatenrecht’, bijv. kranten die foto’s zonder toelating gebruiken omdat ze met deadlines werken. De tijd is dan immers te kort om eerst een toestemming te vragen. Het moet dan wel om informatieverstrekking en een actuele gebeurtenis gaan (niet maanden later).Foto’s gebruiken zonder de wet op de auteursrechten te schenden
Foto’s downloaden van internet en op je eigen website plaatsen wordt aanzien als reproductie en valt dus onder de wet op de auteursrechten. Technisch kan je voor digitale afbeeldingen ook via embedding werken. Je maakt dan geen kopie op je website, maar legt een link. Dit is geen inbreuk tegen de auteursrechtenwet op voorwaarde dat de originele foto legaal is en er staat met toestemming van de auteur. Dus zeker niet met foto’s van een obscure website werken. Anderzijds heb je ook databanken met copyright-free foto’s. Zo kan je foto’s zoeken op Pixabay, Freepik, Unsplash en Flickr of je inschrijven op Death To Stock die regelmatig een bundel foto’s stuurt die je gratis mag gebruiken. Je kan ook gebruik maken van werken onder bepaalde Creative Commons-licenties, hoewel dat geen volledige zekerheid biedt. Let ook goed op de voorwaarden van gebruik, zoals credits geven aan de maker. Je kan uiteraard ook eigen foto’s gebruiken of gebruik maken van aanbieders tegen betaling zoals IStock, GettyImages of Adobe. Dus:- Ga bij gebruik van foto’s na of ze auteursrechtelijk beschermd zijn. Als er niets vermeld wordt en men kent de fotograaf of uitgever niet, gaat men ervan uit dat er wel auteursrechten op staan.
- Vermits heel wat foto’s op het internet auteursrechtelijk beschermd zijn, maak je best gebruik maken van gratis foto’s. Die vindt je o.a. bij Flickr als je de filter instelt op ‘Commercial Use Allowed’ of ‘no known copyright restrictions’ .
- Ga naar Flickr
- Geef de naam in van het soort foto dat je zoekt ; bijv. ‘boom’. Met een Engelse vertaling van je zoekterm, vergroot je je kans op geslaagde zoekresultaten.
- Kies ‘search photos’
- Klik op ‘any licence’
- Kies ‘Commercial Use Allowed’ of ‘no known copyright restrictions’, klik een foto aan en onderaan zie je of er auteursrechten op staan. Als er bijv. ‘public domain’ staat is de foto vrij te gebruiken. Meer info krijg je door op ‘public domain’ te klikken.
Auteursrecht betalen
Als je weet wie de fotograaf is, kan je persoonlijk de vraag stellen of je zijn/haar foto mag gebruiken. Als de fotograaf akkoord gaat, rest nog de vraag of het gebruik gratis of betalend is. Het eventueel te betalen bedrag is vrij te bepalen. Heel wat fotografen en kunstenaars zijn aangesloten bij een beheersvennootschap die voor hen hun auteursrechten regelt. In dat geval betaal je auteursrechten aan de beheersvennootschap die de fotograaf vertegenwoordigt. Het is niet noodzakelijk dat een kunstenaar zich aansluit bij een collectieve beheersvennootschap opdat zijn werken auteursrechtelijk beschermd zouden zijn. Een aansluiting biedt het voordeel dat zijn rechten op een meer efficiënte wijze worden beheerd. Naast andere functies wil een collectieve beheersvennootschap ervoor zorgen om, voor rekening van haar leden, de naleving en de betaling van de auteursrechten te verzekeren.Gekende beheersvennootschappen in België
- SOFAM is gespecialiseerd in de visuele kunsten (schilderkunst, beeldhouwkunst, fotografie, architectuur, grafiek, striptekenaars, design, ...). SOFAM verenigt meer dan 4.500 kunstenaars in de verschillende disciplines van de visuele kunsten. SOFAM int en verdeelt de auteursrechten die haar leden toekomen voor de exploitatie van hun werken: reproductierechten (boeken, posters, pers, merchandising, …), recht op publieke mededeling (televisie, bioscoop, internet, kabel, …), volgrecht, thuiskopie, leenrecht, reprografierechten (fotokopie). Zij verschaffen ook informatie aan gebrukers.
- Sabam is de Belgische vereniging van auteurs, componisten en uitgevers. Zij heeft tot doel het innen en verdelen, administreren en beheren (in de ruimste zin van het woord) van alle auteursrechten.
- Reprobel is een beheersvennootschap die auteursrechten of aanverwante vergoedingsrechten beheert voor rekening van meer dan één begunstigde (in het geval van Reprobel auteurs en uitgevers).
- PlayRight naburige rechten van uitvoerende kunstenaars; is de Belgische vennootschap die zorgt voor het collectieve beheer van de naburige rechten van uitvoerende kunstenaars. (Het naburig recht ontstaat wanneer een artiest (muzikant, acteur, danser, variété- of circusartiest) meewerkt aan de uitvoering van een werk. Wanneer de opname van die uitvoering verspreid, uitgezonden of gekopieerd wordt, heeft die artiest recht op een vergoeding. Het naburige recht van de artiest ontstaat dus op het moment van de uitvoering.)
- Simim int naburige rechten van producenten; Simim heeft tot doel om op een zo effectief mogelijke wijze de rechten voor de muziekproducenten te innen en te verdelen onder de rechthebbenden.
- JAM -SAJ int auteursrechten van journalisten.
- SCAM vertegenwoordigt auteurs van audiovisuele werken en van podiumkunsten; een niet-commerciële burgerlijke collectieve vennootschap zonder winstoogmerk die de auteursrechten of royalty’s beheert voor auteurs binnen de categorieën audiovisuele documentaire en radiodocumentaire, literatuur en andere geschriften, beelden, illustraties en foto’s, wetenschappelijk en pedagogisch werk, multimedia en non-fictie.
- Semu vertegenwoordigt uitgevers van bladmuziek.
