Hoe Avansa de omstaanderstraining tot in alle hoeken van Vlaanderen en Brussel krijgt
Samen naar beter is geen loze slogan voor Avansa’s. Op geregelde tijdstippen slaan zij de handen in elkaar om samen complexe uitdagingen aan te gaan. Bijvoorbeeld om gepast te reageren op ongewenst gedrag of misplaatste uitspraken. Deze ‘Omstaanderstrainingen’ kan je intussen in bijna heel Vlaanderen volgen. Herlinde Swinnen en Christelle Ferreira uit Oost-Brabant en Limburg vertellen wat Avansa’s hierin bindt.
Reageren kan je leren
Wat moet ik me voorstellen bij een ‘omstaanderstraining?’Een ‘omstaanderstraining’ is een interactieve opleiding waarbij je leert reageren op ongewenst gedrag. Deelnemers krijgen zicht op het grotere plaatje - de theorie zeg maar -waarbinnen, bv. racisme zich afspeelt. Ze reflecteren over hun eigen vooroordelen en krijgen tips om te reageren. Concrete cases geven je de kans om reacties in te oefenen. In sommige Avansa’s ligt de nadruk op racisme, maar andere spelen ook in op pesten, beledigingen, (seksuele) intimidatie of ander discriminerend gedrag.Van theorie naar praktijk
- Eerst zoom je uit en maak je kennis met het breder kader. Zoals: wat is racisme?
- Je leert wat het omstaanderseffect is. Wat maakt het moeilijk om te reageren op ongewenst gedrag?
- Al dan niet tussenkomen? Welke stappen maak je in je beslissingsproces? Kom tot inzicht.
- Wat kan je doen? Veilig en effectief reageren op situaties in je eigen omgeving. Probeer verschillende tactieken uit via een rollenspel.
Wie kan hierop intekenen?De vorming wordt soms met financiële steun van een stad of gemeente aangeboden aan eigen vrijwilligers of medewerkers, maar Avansa kan ook rechtstreeks geïnteresseerde burgers of organisaties begeleiden. De meeste Avansa’s bieden een traject van 2 sessies aan. Net omdat het bredere plaatje belangrijk is. Alleen tips meegeven heeft veel minder impact, schept meer verwarring dan duidelijkheid net omdat er zoveel uitingsvormen zijn die je eerst moet herkennen voor je kan reageren. Er moet voldoende tijd zijn voor theorie én praktijk.Hoe groot is de nood aan deze doorgedreven aanpak? Veel mensen willen graag reageren, maar ze weten niet hoe. Inzicht krijgen in de obstakels die je tegenhouden en daarmee aan de slag gaan, werkt bevrijdend. Wie concrete handvaten krijgt, kan uiteindelijk makkelijker reageren. Ook politie of zorgpersoneel volgt ‘een script’, een stappenplan dat helpt in noodsituaties.
Wat we vaak zien, is dat getuigen van ongewenst gedrag zich richten tot de dader. Wat ok is, maar hou dat kort en krachtig. Daarnaast mag je vooral niet vergeten het mikpunt te steunen.
Werken jullie trainingen om deelnemers stappen vooruit te laten zetten? Ja, het werkt. Zelfs wie op eigen initiatief zo’n vorming volgt, kan nog groeien. Na een eerste sessie merk je dat deelnemers veel hebben geobserveerd. Het zien en beseffen dat je een rol kan spelen, is cruciaal voor een mikpunt. Want niets doen, is niet neutraal. Niets doen is kwetsend. Dat besef neem je mee in je verdere leven. Via de omstaanderstraining versterken we mensen én beïnvloeden we de bestaande norm. Reageren als omstaander is niet alleen belangrijk voor het mikpunt. Het is tegelijk een leerproces voor de omgeving die er getuige van was. Je toont dat iets niet wordt getolereerd en moedigt anderen aan ook te reageren. De effecten overstijgen dus die ene situatie. Wie het moeilijker heeft om ongewenst gedrag in te zien, moet van iets verder komen. Zij moeten eerst weerstand overwinnen. Erkennen dat er een probleem is. Daar moeten wij tijdens de training op inspelen door vragen te blijven stellen.
Bundeling van krachten
Vele kleintjes maken één groot? Klopt. Alle Avansa’s zetten hier hun schouders onder. Avansa is al lange tijd bezig met omstaanderstrainingen en racisme. Toen voormalig Minister Somers met het Plan Samenleving kwam en meer bepaald Actie 17 ‘opleiden in omstaandersprincipe’, heeft Avansa zich aangeboden als inhoudelijke partner.Bij aanvang maakten alle Avansa-coördinatoren samen afspraken over prijszetting, duur van de training, geografische spreiding, doorverwijzing, maximum aantal deelnemers en inhoudelijke contouren. Ook qua voorbereiding zaten de Avansa’s op hetzelfde spoor. We vinden het belangrijk om tijd te nemen voor de training. Dit doe je best niet snel in een korte workshop van anderhalf uur. Een haastige workshop dreigt contraproductief te zijn. In onze training staat kwaliteit voorop.
Hoe werd er concreet afgestemd? Medewerkers uit verschillende Avansa’s kregen samen een opleiding van Orbit vzw. Spreek gerust van een train-the-trainer. Een aantal collega’s hebben zich daarna verder verdiept via het Hannah Arendt Instituut.Evaringen uitwisselen, is best zinvol en zou nog vaker tot intervisie kunnen leiden. Trainer zijn is immers niet vanzelfsprekend. We hebben het over een gepolariseerd thema, dus er is soms koudwatervrees om zich volledig te geven. Het onderwerp wekt soms spanningen op in een groep. De groepsdynamiek bewaken en tegelijk zorgen dat mensen kunnen leren, is niet evident. Daarom hebben begeleiders nood aan vorming om sterker in hun schoenen te staan. Inzicht krijgen hoe de omstaanderstraining past binnen de doelstellingen of missie van elke Avansa afzonderlijk helpt ons ook om het geheel te zien.
Intussen is er een nieuwe Vlaamse Regering die wil werken aan een ‘warm Vlaanderen’. Hebben jullie een boodschap voor hen die ook lokale besturen ten goede komt?Racisme is nog steeds een structureel probleem. Wij werken via de omstaanderstraining aan bewustwording maar de overheid moet optreden tegen systemisch racisme. Het probleem zit heel diep. Dat besef moet er zijn. Racisme moet benoemd worden. Er zijn bijkomende wegwijzers nodig om hiermee om te gaan. Er is nog een heel lange weg te gaan!Mensen van kleur hebben behoefte aan vorming vanuit hun perspectief. Ze willen leren hoe krachtig om te gaan met racisme, maar dat vraagt vaak een ander type aanbod. Zoals veilige ruimtes creëren waar mensen ervaringen kunnen delen en strategieën aanleren die rekening houden met de impact die racisme op een mikpunt heeft. Nog werk aan de winkel dus.
Neem een kijkje op Omstaanderstraining of contacteer info@avansavormingsaanbod.be voor meer info.
Omstaanderstraining door Avansa is één ding. In het kader van een integraal beleid zijn er nog acties als Bovenhuids, Reacttoracism of Multiperspectief.
