Discriminatie-motie decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk ongegrond, aldus Kamer en Senaat.
vrijdag 6 maart 2020
Dossier: Decreet Sociaal-Cultureel Volwassenenwerk
De federale Kamer en Senaat besloten beide dat de "motie tot verklaring van discriminatie om ideologische en filosofische redenen" ongegrond is. Een deel van de oppositie in het Vlaams parlement legde deze motie eind vorig jaar neer naar aanleiding van het abrupte voorstel dat het decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk wilde aanpassen. Intussen loopt de beoordelingsprocedure over de subsidieaanvragen volgens het bestaande decreet. De debatten in het federaal parlement werden uiteindelijk boeiende vingeroefeningen over fundamentele kwesties in onze democratie. Deze zullen nog uitlopers kennen en niet enkel in cursussen grondwettelijk recht.
Van Vlaams naar federaal parlement
Eerst toch even teruggaan in de tijd. Op 27 november 2019 legden de meerheidspartijen bij hoogdringendheid een decreetsvoorstel voor aan de plenaire vergadering van het Vlaams parlement, zonder eerdere besprekingen in commissies en zonder adviesvraag aan de Raad van State. Dit moest snel gaan, aldus de indieners, want de tekst bevatte een aantal nieuwe richtlijnen voor de subsidieaanvragen die een maand later binnen moesten zijn.
De Federatie sprak over "een decreet dat op de grondvesten davert" en waarschuwde voor een "juridisch moeras". Voortaan zouden initiatieven die zich 'louter terugplooien op etnisch-culturele afkomst en segregatie in de hand werken' niet langer subsidies krijgen. Bovendien werd komaf gemaakt met de beoordelingsprocedure: voortaan zou de regering - zonder beperkingen - subsidiebeslissingen nemen, onder meer op basis van (de invoering van) nieuwe begrippen zoals maatschappelijke relevantie. De oppositiepartijen Groen, sp.a en PVDA trokken aan de symbolische alarmbel. Via een motie (klik hier) vroegen ze de verdere bespreking op te schorten en het voorstel eerst door Kamer en Senaat te laten toetsen aan de grondwet (meer informatie over deze procedure vind je hier). Een dag later, in de Commissie Cultuur evalueerde minister-president Jambon de situatie als volgt: “Laten we niet rond de pot draaien. De kans dat we voor het einde van het jaar de intenties van de regering nog in het decreet vertaald krijgen is quasi nul. Dan is duidelijk dat we met het bestaande decreet, en ook in de geest ervan, gaan werken”. En zo geschiedde: 159 organisaties dienden voor het einde van het jaar een subsidieaanvraag in op basis van het bestaande decreet. (Klik hier voor een uitgebreidere terugblik.)
Groen licht, dat oranje knippert
Debat Commissie Institutionele Aangelegenheden Senaat. Bron: Belgische Senaat
De behandeling van de motie leidde in Kamer en Senaat tot wenkbrauwgefrons, want men kon uit de geschiedenis amper een precedent plukken. Zowel in de Kamer als in de Senaat werd uiteindelijk gestemd over twee teksten: één argumentatie die de motie gegrond wilde verklaren en een andere die het tegendeel onderbouwde. Uiteindelijk stemden, respectievelijk op 30 januari en op 14 februari 2020, beide kamers de ongegrondheid. In de Senaat werden hiervoor eerst drie grondwetspecialisten beluisterd, in de Kamer willen ze dit later nog inplannen. Drie vragen stonden centraal: moet of kan deze procedure eigenlijk nog wel toegepast worden? Kan je evolutie brengen in de interpretatie van het begrip "ideologische en filosofische redenen", dat destijds (1971) in een geheel andere context is geschreven? Is er in de decreettekst sprake van discriminatie?
In de Kamer rolde de argumentatie om de motie gegrond te verklaren uit de pen van Kristof Calvo (Groen) en formuleerde Patrick Dewael (Open Vld) redenen om te kiezen voor een ongegrondverklaring. In de Senaat zette Bert Anciaux (sp.a) overtuigingskracht in op een gegrondverklaring en legde Carina Van Cauter (Open Vld) de redenen voor ongegrondheid op tafel. Ook heel wat andere parlementsleden mengden zich in het debat.
Debat Commissie Institutionele Aangelegenheden Senaat. Bron: Belgische Senaat
De uiteindelijk goedgekeurde besluiten komen in beide kamers op hetzelfde neer. Kort (door de bocht) samengevat: de vraag wordt luidop gesteld of deze alarmbelprocedure nog wel van deze tijd is. Lees: of überhaupt het federale niveau zich in deze debatten hoeft te mengen. Bovendien is er sindsdien een grondwettelijk hof dat ook zijn rol kan spelen (hoewel dat enkel na de stemming van een decreet kan optreden). Inhoudelijk zag de meerderheid in de decreettekst zelf geen concreet bewijs van discriminatie, maar stelt ze wel vast dat begrippen zoals "etnisch-culturele afkomst" en "terugplooien" willekeur mogelijk maken, net zoals de opsomming van een aantal grondbeginselen waaraan organisaties zich zouden moeten houden.
Kortom: groen licht voor de geviseerde tekst, maar een oranje knipperlicht voor de uitwerking en toepassing ervan. Onderaan dit artikel kan je de relevante teksten downloaden.
Het beeld van de stemming sloot aan bij wie in meerderheid/oppositie zit in het Vlaams parlement. Heel wat Franstalige partijen hielden zich eerder op de vlakte (met bijvoorbeeld een onthouding van MR en PS).
Is hiermee het laatste federale woord gezegd? Waarschijnlijk niet. In de kamer spraken de volksvertegenwoordigers af om in de toekomst nog grondwetspecialisten uit te nodigen om deze alarmbelprocedure ten gronde te evalueren.
Gevolg van dit alles?
Zoals we al schreven: intussen gebeuren de beoordelingen van de aanvraagdossiers op basis van het huidige decreet. Voor 1 oktober moet de minister hierover besluiten. Als de procedure afgerond is, kan de eerste toepassing ervan worden geëvalueerd. Jan Briers (CD&V) en Marius Meremans (N-VA) bevestigden recent ook dat als hier eventueel aanpassingen aan het decreet uit volgen, deze pas effect zullen hebben in de volgende beleidsperiode. En, aldus nog Sabine de Bethune voor de CD&V, hoe dan ook "in nauw overleg met de sociaal-culturele sector". Marius Meremans ziet in Knack alvast effecten uit de debatten (klik hier voor het volledige artikel): "Het goede nieuws is dat wij intussen de dialoog zijn aangegaan (...). Het veld is inmiddels in beweging gekomen". De Federatie stuurde eerder ook aan op dialoog: "We nodigen de minister-president dan ook graag uit om samen met ons het terrein te bezoeken en in gesprek te gaan met de organisaties. Wat wij zien zijn organisaties die integratie en samenleven bevorderen, die uit de muren van hun gemeenschap breken en op die manier een onmisbare rol in de huidige samenleving spelen".Hieronder kan je zowel de beslissingen als de verslagen van Kamer en Senaat downloaden. Wie in alle documenten wil duiken kan hier klikken voor de Kamer en hier voor de Senaat.
