Beleidsbrief cultuur: veel werven in onzekere tijden
donderdag 12 november 2020
Covid of niet, de beleidscyclus van de Vlaamse overheid loopt onverdroten verder. Daar hoort dus ook een Beleids- en Begrotingstoelichting (in de "volksmond" de beleidsbrief) voor volgend jaar bij. Het parlement bespreekt de volgende weken de plannen van minister Jambon. En deze zijn niet min: heel wat decreten en reglementen belanden op de werkbank en de ambitie van de administratie om kennismakelaar te zijn, krijgt verder vorm. We overlopen even de voornaamste accenten die voor onze sectoren van belang zijn.
De begroting
Toch even een blik op de begroting voor volgend jaar: door verschuivingen binnen de begroting, nemen de structurele middelen voor het sociaal-cultureel volwassenenwerk toe. De middelen die gereserveerd waren voor het topevenement de World Choir Games komen duurzaam naar de amateurkunstensector. Echt nieuwe cultuurmiddelen zijn er vooral voor het Circusdecreet, de letterensector, kunstprojecten en gerichte erfgoedimpulsen. Ondanks deze stijgingen, blijft het domein “Cultuur, Jeugd, Sport en Media” nog steeds onder het niveau van 2019. De eenmalige Covid-investeringsagenda (gekoppeld aan het actieplan “Vlaamse Veerkracht”, waarover je hier meer leest) staan evenwel niet in de begroting. De administratie zelf blijft nog tot en met 2024 gevangen in een (personeels-)besparingstraject dat aan het begin van deze legislatuur was aangekondigd. Volgend jaar gaat dit over een inlevering van 416.000 euro.Dan de inhoud
“De coronacrisis heeft in 2020 een grote impact op de beleidsuitvoering gehad. De onvoorspelbaarheid van de crisis gebiedt mij te stellen dat er mogelijk ook in 2021 effecten zijn op het beleid”. Zo eindigt minister-president Jambon zijn inleiding van de beleidsbrief cultuur. De kans is groot dat deze voorspelling klopt, niet enkel omdat vandaag het perspectief voor de organisaties op zijn zachtst gezegd onduidelijk is, maar ook omdat de beleidsbrief zelfs voor een “normaal” jaar zeer ambitieus oogt. Zowat alle belangrijke beleidsmaatregelen belanden in 2021 op de werkbank.
De crisis- en relanceagenda naar aanleiding van corona wordt slechts beperkt aangeraakt. Daar wordt intussen op andere fronten aan gewerkt. Eerder formuleerde De Federatie al aanbevelingen hierover. U leest ze hier.
Aanpassingen decreten
Het kunstendecreet, het cultureel erfgoeddecreet, het decreet bovenlokale cultuurwerking, het decreet voor de amateurkunsten, het decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk,…: evalueren, bijstellen en herzien is hier het ordewoord. Voor sommige trajecten staat er een dwingende deadline, voor andere wordt de start ervan aangekondigd. Zo zal 2021 voor de amateurkunsten vooral het jaar van de gesprekken over een nieuw amateurkunstenbeleid zijn, waarna een jaar later het decreet hierop kan worden aangepast. Voor het sociaal-cultureel volwassenenwerk staat een evaluatie van de eerste toepassing van het decreet ingepland.Beoordelingssysteem op de schop
Elk van deze evaluaties zal dus zijn eigen sector-dynamiek kennen, maar tegelijk moet er volgens de minister een rode draad doorheen lopen. Hij stelt immers vast dat het “klassieke beoordelingssysteem binnen de sectorale decreten over zijn grenzen zit qua efficiëntie en effectiviteit”. Daarom vroeg hij aan zijn administratie om een “generiek kader” te ontwikkelen dat de werking van de adviescommissies beter op elkaar zou afstemmen. Meer bepaald: “in overleg met het werkveld zal mijn administratie in 2021 een sectorspecifieke methodiek uitwerken vertrekkende vanuit een generiek kader met aandacht voor proportionaliteit en planlast”. Wat dit concreet kan of moet betekenen is vooralsnog onduidelijk.Amateurkunsten voorop
“Ons rijk landschap aan culturele amateurkunstenorganisaties verdient mijn speciale aandacht. Als aandrijvers van verbinding, creatie en talentontwikkeling willen wij hen stimuleren tot verdere samenwerkingen op het terrein tussen professionele kunsten, de amateurkunsten en het deeltijds kunstonderwijs”. Met deze ronkende bewoordingen kondigt minister-president Jambon niet enkel een geactualiseerd amateurkunstenbeleid aan, maar ook de duurzame toevoeging van de beloofde 1,5 miljoen euro aan het decreet.
Sociaal-cultureel volwassenenwerk
“Ik blijf investeren in organisaties uit het sociaal-cultureel volwassenenwerk met aandacht voor het civiele perspectief en een samenleving in transitie.” Hiermee start de minister de passus waarin hij een evaluatie van het decreet aankondigt. “Dit moet leiden tot een aanpassing van het decreet, zoals afgesproken binnen het Vlaams regeerakkoord”, zo schrijft hij nog. Voorts onderzoekt hij of de decretale projectenregeling in 2021 gericht kan worden op het “het zoeken naar werkende antwoorden op de gevolgen en uitdagingen van de coronacrisis”. Want bij de beslissingen over de structurele subsidies voor de volgende vijf jaar heeft hij nog geen rekening gehouden met de enorme opdracht van organisaties om de door- en heropstart van het sociaal-cultureel werk te kunnen organiseren, samen met vrijwilligers en dikwijls voor en door mensen die in precaire omstandigheden de crisis moeten doormaken.De administratie als digitaal en kennisknooppunt
Het Departement CJM heeft al geruime tijd de ambitie om hét kennisknooppunt Cultuur te worden. Ook in deze beleidsbrief lezen we verscheidene passages die deze ambitie verder vorm willen geven. De organisatie van platforms, studiedagen en onderzoeksnetwerken is één vertaling van deze rol, maar even goed het stimuleren van de informatie-uitwisseling tussen sector, beleid en wetenschap. De opbouw van een jaarlijkse onderzoekskalender gebeurt in samenwerking met, onder andere, de sectorale bovenbouw. Voor de lokale vrijetijdsmonitor voert de administratie een verbetertraject uit. De minister ambieert ook om goede cijfergegevens over de internationale aanwezigheid van de culturele actoren te verzamelen. Hoe de aandacht voor amateurkunsten en sociaal-cultureel volwassenenwerk zich vertaalt in deze ambities zal dus waarschijnlijk de volgende maanden duidelijk worden. Voor deze kennisontwikkeling en ook de dossieropvolging moet er, aldus de minister, een digitale omgeving komen die efficiënt en gebruiksvriendelijk is. Dit zou onder meer moeten resulteren in een groter gebruiksgemak van KIOSK. Ook de cultuur- en jeugdsectoren vragen hier al geruime tijd naar.Participatiedecreet en -beleid
De laatste restmiddelen uit de (afgeschafte) projectenpot in het participatiedecreet schuiven volgend jaar binnen in het decreet bovenlokale cultuurwerking. Samen met het afschaffen van een specifieke projectenregeling voor en door kansengroepen, beloofde de minister een bijzondere aandacht hiervoor bij de bovenlokale projecten. Dit zal zich vanaf volgend jaar dus moeten waarmaken. Het Vlaams Actieplan armoedebestrijding, het gelijkekansen- en integratiebeleid, het ouderenbeleid, het Vlaams actieplan ter bestrijding van seksueel geweld, het Vlaams Jeugd- en Kinderrechtenbeleidsplan (JKP),… zijn allemaal “transversale plannen” van de Vlaamse regering van waaruit Jambon beleidsacties belooft. Dit engagement wordt in de beleidsbrief nog niet concreet gemaakt.Transversaal en digitaal
Met sectoren als onderwijs, werk en zorg wil de minister een “versterkend verhaal” schrijven van waaruit een intensere samenwerking mogelijk is. Concreet zal cultuureducatie vooraan in deze agenda staan. In het voorjaar van ’21 presenteert hij een nieuwe veldtekening van de structureel gesubsidieerde cultuureducatieve organisaties. Deze moet als basis dienen voor nieuwe beleidskeuzes.
In 2021 volgt ondersteuning voor de ruime culturele sector om “de digitale transformatie in de werking kunnen integreren”. Hoe dit zich in de praktijk zal vertalen, kan moeilijk uit volgende weinig verhelderende passus worden afgeleid: “In 2020 wordt in een pre-analyse een strategische roadmap uitgetekend die tot een business case zal leiden. Hierin wordt op basis van de strategische visie een business en conceptuele architectuur uitgewerkt, die toelaat een beslissing te nemen over de roadmap en de concrete stappen. De resultaten hiervan worden eind 2021 verwacht”.
Internationaal
Alvast de internationale rol van en voor de amateurkunstensector, lijkt een boost te zullen kennen, want, zo schrijft de minister: “Ik ben mij bewust van de noden en mogelijkheden van ons amateurkunstenlandschap binnen een internationale actieradius. Zeker in het jaar waarin de World Choir Games plaatsvinden in Vlaanderen. Het traject dat ik in 2021 start in samenwerking met mijn administratie rond het uittekenen van een nieuw amateurkunstenbeleid, zal ook de projectregelgeving en de impact daarvan op de internationale vertegenwoordiging van de Vlaamse amateurkunsten evalueren”.Ondernemerschap
De cultuursector is door corona “zwaarder geïmpacteerd dan de reguliere economie. Ik erken dat volmondig”, zo schrijft Jan Jambon. Voor de Cultuurminister speelt Hefboom een cruciale rol in de aanpak van de crisis. Tot het einde van dit jaar kan nog een rentevrij Herstel Cultuurkrediet worden aangevraagd. Deze formule vraagt nog extra promotie, want is te weinig ingeburgerd in de financieringsmix van organisaties, aldus nog de minister. Samen met Hefboom wil hij ook nagaan of dit instrument voldoende is om de relance na de coronacrisis mee te helpen faciliteren. Intussen heeft de realiteit deze beleidsbrief ook ingehaald, want recent zegden de ministers Jambon en Crevits toe om, samen met de cultuursector, de corona-ondernemingsondersteuning meer af te stemmen op de noden die hier leven. Ook lanceerde hij de culturele activiteitenpremie.Nog enkele citaten die ons opvielen
"Voor 2021 houdt dit concreet in dat het in 2020 geactualiseerde doelstellingenkader en actieplan vrijwilligerswerk zal worden geïmplementeerd en dat de acties die voorzien zijn voor 2021 zullen worden uitgevoerd"."De digitale transformatie wil ik ook maximaal realiseren voor verenigingen. Het blijft mijn ambitie om een dienstverlening voor verenigingen te digitaliseren en daardoor gebruiksvriendelijker en vlotter te maken. Hiertoe gaan we in 2021 verder bekijken wat nodig en mogelijk is om een toegangsbeheerssysteem voor (feitelijke) verenigingen te creëren via een authentieke bron". "Een duurzaam cultuurbeleid realiseer ik in een sterk partnerschap met sectorspelers en middenveld". "Een goede samenwerking met het werkveld is zeer belangrijk. Er wordt ook in 2021, op maat van de specifieke deelsectoren, overleg georganiseerd waarbij zowel informatiedeling als debat over beleid aan bod komen. In functie van beleidsparticipatie kunnen daarnaast nog andere participatietrajecten worden opgezet, voor zover zij een meerwaarde betekenen". "Ook over de impact van de coronacrisis op de cultuursector zal nauw overleg (blijven) plaatsvinden. Naast de praktische bezorgdheden over een cultuurbeleid tijdens de coronacrisis, zal er ook samen nagedacht worden over de toekomst van onze cultuursector na de pandemie. Welke (structurele) veranderingen heeft de pandemie in de sector (en maatschappij) teweeggebracht? Hoe moeten we daar als overheid én sector mee omgaan? Naast de nodige dialoog zet ik ook in op onderzoek, monitoring en dataverzameling om een toekomstig beleid goed te kunnen onderbouwen". "In 2021 evalueer ik het instrument van de renteloze Energielening Cultuur en Jeugd, die cultuur- en jeugdorganisaties de mogelijkheid biedt tot maximaal 135.000,00 euro te ontlenen voor investeringen in fotovoltaïsche installaties en onderzoek of het aangewezen is het huidige toepassingsgebied uit te breiden naar andere vormen van duurzame investeringen". "In 2021 zal mijn administratie ook verder onderzoeken hoe het multifunctioneel, klimaatbestendig en adaptief gebruik in ruimte en tijd kan gestimuleerd worden in de cultuursector, en hoe ruimte, functies en gebouwen verweven kunnen worden, zonder de hoofdbestemming of de noden van de hoofdgebruiker in het gedrang te brengen".
