Lokale verkiezingen - inspiratie voor lokale beleidsmakers

dinsdag 28 maart 2023

Dossier: Oriëntatiekader lokale verkiezingen 2024

Welke gemeente willen we? Op welke toekomst moeten lokale mandatarissen zich voorbereiden? Die vraag stelde de VVSG negen partnerorganisaties. Ook De Federatie schreef mee aan de Inspiratienota Vrije Tijd.

Hieronder download je de kernpunten van De Federatie, per topic. En hier kan je de volledige inspiratienota downloaden.

Echt overal

Sociaal. Educatief. Verbindend. Dynamisch en prikkelend. Dat is sociaal-cultureel werk, dat zijn amateurkunsten. Onze sterkhouders zijn aanwezig in élke Vlaamse gemeente en Brussel. De lokale vrijetijdsmonitor geeft een indicatie over hun reikwijdte.
Onze voornaamste vraag? Blijf investeren in het lokaal verenigingsleven, het artistiek weefsel en de vrijwilliger. Zij maken van onze steden en gemeenten een warme, betekenisvolle plek. Neem zorgen weg. Niet alleen financiële, maar ook qua tijd en betrokkenheid. Verlicht (administratieve, zakelijke, organisatorische, …) bekommernissen weg en je krijgt inzet en engagement terug. En dat is nodig. Want we leven in heftige tijden. De uitdagingen zijn groot. Verantwoordelijkheid nemen we best samen op.

Wat is de waarde en betekenis van sociaal-culturele volwassenenorganisaties en burgerinitiatieven voor onze samenleving?

Sociaal-culturele organisaties wéten wat leeft in de maatschappij. Ze vangen kleine en grote angsten van mensen op. Hun stevige inbedding in de lokale context is een absoluut pluspunt om mensen of groepen bij te staan met raad en daad. Of het nu gaat om armoede, wereldvrede, klimaat of persoonlijke groei. Kunstenaars in de vrije tijd geven gemeenten dan weer net dat tikkeltje extra glans. Lokale besturen doen er goed aan dit unieke veld te soigneren.

Verenigingen en vrijwilligers

Vrijwilligers en verenigingen zijn nodig om de samenleving warm en sterker te maken. Lokale besturen zijn zich hier ten volle van bewust, maar ook zoekend naar blijvende prikkels en stimulansen om mensen te blijven aanvuren engagement op te nemen. Ook na corona, ook i.h.k.v. vergrijzing of toenemende werk- en zelfs vrijetijdsdruk. Sommige lokale besturen zijn qua ondersteuning vooral gericht op het gekende verenigingsmodel. Dat is zeer waardevol, maar het sociaal-cultureel werk kent nog vele andere uitingsvormen. Het landschap is veranderd, mede sinds de decreetswijziging van 2018. Tijdelijke (kleinschalige) projecten, campagnes, vormingsinitiatieven, activiteitenreeksen, bewegingswerk … rond tal van thema’s! Er zijn in Vlaanderen 130 erkende organisaties die ook lokaal iets voor je beleid of inwoners kunnen betekenen. Daarnaast ontwikkelen zich op lokale bodem heel wat buurtcomités, goede doelen en doelgroepverenigingen die in jouw stad of gemeente mee het verschil maken. Het is belangrijk om de vinger aan de pols te houden van dit snel veranderende veld om hen te leren kennen en noden te detecteren. Amateurkunstenaars verenigen zich in bands of gezelschappen, maar creëren ook individueel. Soms over disciplines heen. Omarm die diversiteit en werk op maat.

Download Lokale inspiratie - Verenigingen en vrijwilligers

Participatie aan het beleid

Lokale besturen zoeken volop een werkend antwoord op de brede roep om betrokkenheid, zowel van burgers als van middenveldorganisaties. Maar er is geen passe-partout. Een goeie aanpak hangt af van lokale dynamieken en de slagkracht van middenveldorganisaties. Dat vereist dus maatwerk. Bovendien vergt het breed organiseren van het lokale publieke debat (politieke) moed en (ambtelijke) tijd.

Download Lokale inspiratie - Participatie aan het beleid

Infrastructuur

Dit is een bijzonder complexe uitdaging voor lokale besturen. Omdat er vele betrokkenen zijn én veel geld bij komt kijken. Lokale besturen zijn niet altijd zelf de eigenaar van de ruimtes die het intensiefst gebruikt worden door sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties. De inplanting van (culturele infrastructuur) wordt bovendien steeds meer ‘bovenlokaal’ bekeken. De nabijheid en toegankelijkheid van infrastructuur -belangrijk voor sociaal-culturele en amateurkunstengroepen- lijdt eronder. Het is dus precair het evenwicht houden tussen centraliseren en decentraliseren.

Download Lokale inspiratie - Infrastructuur

Samenleven in de publieke ruimte

Welke factoren zorgen ervoor dat verschillende bevolkingsgroepen zich thuis voelen in de publieke ruimte? Hoe vermijden we dat enkel hoogopgeleide burgers een stem krijgen in het debat?

Download Lokale inspiratie - Samenleven in de publieke ruimte

Samenwerken (IGS en regierol)

Lokaal komt het regioverhaal allicht in 2028 in een stroomversnelling. Gemeenten moeten tegen eind dat jaar (of 2030) al hun samenwerkingsverbanden inpassen binnen de grenzen van de referentieregio. Dat betekent loslaten enerzijds en opbouwen anderzijds. Zo’n ingrijpende transitie vergt veel bestuurlijke kracht. Laat er je inhoudelijk beleid niet onder lijden. Laat deze bestuurlijke hervormingen (regio’s, fusies…) ook een uitnodiging zijn om niet alleen bezig te zijn met herstructureren, maar ook met het sociaal weefsel (cf. sociaal-culturele initiatieven én amateurkunstenaars) en het welbevinden van de burger. 22 gemeenten zullen zich moeten richten naar een andere Avansa dan gewoonlijk. Grijp deze gelegenheid aan om nauwe contacten te leggen. Regie en overzicht houden vanuit het bestuur is prima. Maar amateurkunsten en sociaal-cultureel werk hebben hun eigen agenda/ een eigen missie waar ze dag en nacht aan werken. Ze doen dat graag en vaak in partnerschap, maar bewust niet ‘in opdracht’ als de doelstellingen niet matchen. Ze zitten, als sterke netwerkorganisaties, vaak zelf aan het stuur. Samenwerking vergt dus veel gesprek om de nodige evenwichten te zoeken – en te vinden!

Download Lokale inspiratie - Samenwerken IGS en regie

Samenwerken (tussen sectoren/domeinen en tussen bestuur en middenveld)

(Financiële) noodzaak is of was voor lokale besturen vaak een aanleiding om 'te ontkokeren'. Anderen beogen meer uniformiteit en kansen tot doorgedreven afstemming. Maar het opbouwen van een transversale, interne cultuur en manier van werken vraagt tijd en doorgedreven (politieke) aandacht. Lokale besturen krijgen voor het vormgeven van Vlaamse plannen vaker een regierol. Dit zorgt voor nieuwe mogelijkheden voor bijvoorbeeld de relatie met lokale organisaties, maar daagt zowel besturen als organisaties uit om een verkokerde blik aan de kant te zetten. Dit vergt onder meer verhoogde netwerkcompetenties van lokale ambtenaren die in essentie een soort netwerkmakelaars worden. Er liggen nog veel kansen om de samenwerkingsmogelijkheden tussen deeltijds kunstonderwijs en amateurkunsten verder te verkennen. De Alternatieve Leercontext (cf. decreet DKO) geeft daar aanzetten toe, maar op het lokale terrein is nog veel meer mogelijk om de uitstraling van artistieke beoefening en beleving in de gemeente nog meer centraal te zetten, zowel vanuit de onderwijscontext als vanuit de vrijetijdsbeleving.

Download Lokale inspiratie - Samenwerken intern en met middenveld

Mentaal welbevinden

Cultuurparticipatie heeft een positief effect op ons algemeen welzijn. Lokale besturen doen er dus goed blijvend te investeren in hun vrijwilligers- en verenigingswerk met alle uitdagingen van dien (zie ook topic "Verenigingen en vrijwilligers"). Ook kunstbeoefening in de vrije tijd is voor velen een noodzakelijk uitlaatklep. De verwachtingen om gehoord te worden, nemen toe. Mentale zorg is een aandachtspunt op de werkvloer, maar evengoed t.a.v. vrijwilligers. De juiste expertise op de juiste plaats vraagt inzicht en netwerken.

Download Lokale inspiratie - Mentaal welbevinden

Toegankelijkheid van het aanbod

Lokale besturen hebben vele katjes te geselen. Toch blijft het in een gezonde democratie van groot belang, om àlle lagen van de bevolking mee te hebben. Dit voorkomt conflicten en draagt bij tot het mentaal welzijn van de bevolking. Een laagdrempelig cultuuraanbod is niet afgevinkt bij de invoering van de UiTPAS alleen. De implementatie vraagt zorg en geduld (spreiding, digitalisering, niet overal beschikbaar…) Bovendien zijn er tal van niet-financiële drempels die participatie belemmeren. Dit vergt gedegen expertise en een gedeelde aanpak. De (boven)lokale netwerken vrijetijdsparticipatie bieden zeker mogelijkheden. Gemeentebesturen hoeven niet (altijd) zelf activiteiten te organiseren, ook al ogen projecten en evenementen goed. Investeer de schaarse middelen in vrijwilligers en cultuuraanbieders die op hun beurt dynamiek brengen in de buurt. De betrokkenheid van de beoogde doelgroep is onontbeerlijk, wil je impact verhogen.

Download Lokale inspiratie - Toegankelijkheid van het aanbod